Heraklion - przewodnik miejski » Przewodnik po Krecie

Heraklion (gr. Ηράκλειο) to największe miasto Krety będące jednocześnie stolicą wyspy. Ślady jego długiej i wielobarwnej historii zostały skutecznie zniszczone przez szereg niekorzystnych splotów historii, na II Wojnie Światowej kończąc. Na szczęście dla nas wciąż zachowały się tu prawdziwe skarby które możemy podziwiać. Mimo tego, Heraklion przez wielu uważany jest za najbrzydsze ze wszystkich dużych miast Krety – Chanii (gr. Χανιά) i Rethimna (gr. Ρέθυμνο). Spróbujemy przekonać Was, że i w Heraklionie można się zakochać, tylko zapewne nie będzie to miłość od pierwszego wejrzenia.

Początki miasta sięgają jeszcze czasów minojskich, kiedy to w miejscu dzisiejszej kosmopolitycznej metropolii powstał Heraklejon (gr. Ηράκλειον) portowa osada należąca do pobliskiego Knossos (gr. Κνωσός). Podobno nazwa portu została zaczerpnięta z greckiej mitologii, choć do dziś trwa spór od której postaci. Czy był to słynny heros Herakles, czy też jeden z kuretów o tym samym imieniu, który opiekował się dorastającym w grocie Idajskiej (gr. Ιδαίο Άντρο) Zeusem? Co do samego założenia miasta, to nie zachowały się żadne materiały dokumentujące ten okres. Uważa się, że osadnictwo w tym miejscu rozwinęło się co najmniej od III wieku p.n.e; przy czym najstarsze znaleziska archeologiczne wskazują, że życie toczyło się tu nieco wcześniej.

Przez większą część swojego istnienia Heraklion nie odgrywał znaczącej roli w historii Krety. Nawet kiedy w pierwszym okresie bizantyjskim (IV – IX wiek) wzniesiono miejskie fortyfikacje obronne, to wciąż centrum administracyjnym wyspy była Gortyna (gr. Γόρτυνα), a główne szlaki handlowe rozciągały się wzdłuż południowego wybrzeża Krety. Dopiero kiedy w IX wieku Arabowie zniszczyli Gortynę, Heraklion stał się nowym centrum wyspy i jednocześnie główną piracką bazą na Krecie, z której wyruszano by łupić chrześcijańskie ziemie i statki. Arabowie zmieniają nazwę miasta na Rabdh al Khandak (dosł. „Zamek Fosy”, zwany popularnie przez mieszkańców Chandakas (gr. Χάνδακας) – nawet dziś). W 961 roku Heraklion niemalże zrównali z ziemią Bizantyjczycy, którzy odzyskali władzę nad wyspą. Chrześcijański dowódca i późniejszy cesarz Nicefor Fokas, próbował wznieść nową osadę nieco głębiej, około 15 kilometrów wgłąb lądu, jednak uparci Kreteńczycy woleli zostać nad morzem i samodzielnie rozpoczęli odbudowę miasta. Wkrótce ustanowiono tam siedzibę arcybiskupstwa Krety i wzniesiono kościół św. Tytusa (gr. Ναός του Αγίου Τίτου), który później stał się katedrą.

città di candia francesco basilicata 1618 — Mapa Kandii z czasów panowania Wenecjan. Zdjęcie z zasobów portalu wikipedia.org

Rozwój miasta podtrzymali Wenecjanie, którzy wkrótce po zdobyciu Krety przemianowali zarówno wyspę, jak i jej stolicę. Od tego czasu Heraklion znany był jako Kandia (gr. Κάντια – dosł. zamek), a nowi władcy, by umocnić swoje panowanie musieli wzmocnić miasto. I tak powstał pałac książęcy, loggia, akwedukt (zwany fontanną Morosiniego), katolicka katedra – budynki obowiązkowe w każdym ważnym weneckim mieście. Wraz z nimi zaczęły wyrastać rezydencje bogatych arystokratycznych rodzin, nowe kościoły i klasztory. Dopływ ich gotówki sprawił, że Kandia stała się istotnym portem handlowym, a z czasem zaczęto ją nazywać drugą Wenecją. Dziś jednak to określenie przylgnęło do Chanii, a Heraklionu do Wenecji nikt już raczej nie porównuje… Największym dziełem weneckich budowniczych były jednak mury obronne, które obejmowały całe miasto tworząc z niego jedną z najsilniejszych fortecy we wschodniej części Morza Śródziemnego. Początkowo Wenecjanie umacniali stare, arabskie i bizantyjskie fortyfikacje, ale wielkie trzęsienie ziemi z 1303 roku zmusiło ich do budowy całkowicie nowych murów, których grubość miejscami sięgała 40 metrów! Poza drugą Wenecją, miasto nosi także przydomek „pierwszego po pierwszym” (gr. «πρώτης μετά την πρώτην») mieście Republiki Weneckiej.

el greco portrait of a man wga10554 — Domniemany autoportert El Greco. Zdjęcie z zasobów portalu wikipedia.org

Kolejnym, znaczącym osiągnięciem architektonicznym Wenecjan był miejski port, który powstał na zgliszczach dawnego portu minojskiego. Budowę rozpoczęto w 1953 roku, a zakończono 17 lat później. Port posiadał dwa pomosty, a na końcu jednego z nich powstała wielka forteca, zwana „Wieżą Lwów” lub „Wielkim Zamkiem” (gr. Ρόκκα α Μάρε), która przetrwała do dziś pod turecką nazwą Koules (gr. Κουλές). W ujściu portu zbudowano 12 doków służących budowie, naprawie i przechowywaniu weneckich statków handlowych oraz ich zaopatrzenia. W tamtych czasach Heraklion staje się miastem renesansu, przynoszącym znaczący rozwój architekturze, literaturze i sztuce. Światowej sławy malarz Domenikos Theotokopoulos (gr. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος , zwany także El Greco) urodził się w 1541 roku właśnie w Kandii i początkowo tutaj znajdowała się jego pracownia.

XVII wiek przyniósł czarne karty w historii Kandii. 21-letnie oblężenie miasta przez najeżdżających Turków przeszło do historii, a w jego trakcie zginęło ponad trzydzieści tysięcy obrońców miasta i ponad sto dziesięć tysięcy Turków. Było to najdłuższe, nieprzerwane oblężenie jakiegokolwiek miasta w historii nie tylko Grecji, ale i całego świata! Obrońcy skapitulowali dopiero 6 września 1669 roku, gdy jeden ze zdrajców zdradził wrogom najsłabsze fragmenty umocnień. Po kapitulacji prawie wszyscy dotychczasowi mieszkańcy miasta wyjechali i osiedlili się na Wyspach Jońskich, w Wenecji czy Dalmacji. Turcy szybko odbudowali zniszczone miasto, przekształcając je i wyposażając w niezbędne tym razem muzułmańskiej społeczności obiekty. Kościoły i klasztory stawały się meczetami, wznoszono minarety, miejskie wodotryski zamieniano w punkty rytualnych ablucji, budowano łaźnie. Miasto pozostawało stolicą Krety do 1851 roku, gdy jego funkcję przejęła Chania. W międzyczasie, w 1822 roku ponownie zmieniono nazwę miasta na Heraklia (gr. Ηράκλεια), która jednak nie przyjęła się, a miejscowi wciąż używali przedweneckiej nazwy Heraklion.

Okres panowania Osmanów to przeplatające się okresy pokoju i rewolucji, współpracy i okrutnych represji na ludności cywilnej. W historii miasta zapisała się chociażby tzw. wielka masakra w Heraklionie z 24 czerwca 1821 roku, kiedy rozwścieczeni Turcy zamordowali metropolitę Krety Gerasimowa Pardalisa i pięciu innych biskupów. Przez ponad dwa lata kreteński kościół pozbawiony był zwierzchnika. Z powodu ciągłych rewolucji i starań o unię Krety z Grecją, słabnące Imperium Osmańskie sprzedało Kretę w 1830 roku Egiptowi, który rządził nią do 1841 roku. W tym czasie miasto zrewitalizowano i wykonano wiele naglących prac remontowych. W 1841 roku Kreta ponownie wraca w ręce Turków, ale Ci nie przywiązują już do Heraklionu większej uwagi. W 1856 roku miasto rujnuje trzęsienie ziemi, po którym zaledwie 18 domów (spośród 3 620) uznano za nadające się do zamieszkania.

Kreteńczycy wciąż przeciwstawiają się okupacji tureckiej, m.in. w czasie rewolucji z 1841, 1858, 1866-1869, 1897-1898 roku. W 1897 roku floty Wielkiej Brytanii, Francji, Rosji i Włoch chcąc zażegnać konflikt przypływają na wyspę i dzielą się jej administracją. Rządy w Heraklionie przejmują Brytyjczycy, którzy podejmują próbę obsadzenia stanowisk urzędników władzy wykonawczej swoimi zaufanymi ludźmi. Turcy przeciwstawiają się temu masakrą chrześcijańskich mieszkańców miasta, a następnie podpaleniami miejskich zabudowań. Aby powstrzymać dalsze zniszczenia brytyjski statek decyduje się ostrzelać miasto. Wśród zabitych był m.in. Lysimachus Kalokerinos, wicekonsul brytyjski w Heraklionie, a łączną liczbę zabitych oszacowano na około 450 Kreteńczyków. Konflikt ostateczne kończy unia Krety z Grecją, podpisana w grudniu 1913 roku.

Ciemne karty w historii miasta jednak nie zakończyły się. Kolejna z nich to rok 1922, kiedy to na skutek tzw. katastrofy w Azji Mniejszej nastąpiła potężna wymiana ludności pomiędzy Grecją a Turcją. Populacja miasta wzrosła tak gwałtownie, że historyczna infrastruktura po prostu nie mogła temu wzrostowi sprostać. Powstały więc nowe przedmieścia i lotnisko, poszerzano ulice by zmieściły się w nich samochody. Czas gonił, więc budowano bez ładu i składu, bez gospodarki przestrzennej i bez planu, jak ocalić zabytki dawnego Heraklionu. Nie mniejszy udział w zmianie oblicza miasta miały nowe nawyki i wielowiekowe tradycje przybyszów z Azji Mniejszej, tak różne od tych dotychczas obecnych na Krecie. Chcąc odciąć się i wymazać okres tureckiego panowania niszczono budynki z tego okresu a Heraklion bezpowrotnie stracił swój arystokratyczny przepych. Tak powstało miasto jakich w Europie wiele – w większości betonowe, na pierwszy rzut oka brzydkie i skonstruowane tak, jakby oparto je o narysowany przez dziecko rysunek.

II Wojna Światowa to kolejna i na szczęście ostatnia z ciemnych kart w losach miasta. W 1941 roku, podczas bitwy o Kretę nazistowskie bombowce niemal zgładziły Heraklion. Większa część jego zabudowań została zrównana z ziemią. W ciągu zaledwie kilku dni to, czego nie zniszczyli Grecy w imię rozwoju i modernizacji miasta zrujnowali Niemcy. Przetrwały tylko nieliczne zabytki, dające mgliste wyobrażenie o dawnej światłości Heraklionu. Gdy w 1971 roku Heraklion ponownie został stolicą Krety rozpoczęto mozolny proces restauracji zabytków, który przyśpieszenia nabrał dopiero w XXI wieku (głównie za sprawą funduszy Unii Europejskiej). Współcześnie jednak Heraklion wciąż pozostaje zatłoczonym, pełnym kontrastów miastem, gdzie pomiędzy nielicznymi zabytkami dostrzeżemy całą masę mało urodziwych budowli. Urody nie dodają mu brak zieleni czy chaotyczne zagospodarowanie przestrzeni, brak spójności i dynamicznie rozrastające się przedmieścia.

Obecnie stolicę wyspy zamieszkuje blisko 150 000 mieszkańców, co czyni go czwartym najbardziej zaludnionym miastem w kraju. Główne sektory gospodarki miasta to (w kolejności) turystyka, handel i rolnictwo. W Heraklionie znajduje się drugie największe lotnisko w Grecji (po Atenach), będące jednocześnie największym greckim portem lotniczym pod względem liczby połączeń czarterowych. Większość z Kretomaniaków znakomicie zna tutejsze lotnisko, bo tutaj zaczyna lub kończy swoje kreteńskie wakacje. Jednym z najlepszych sposobów na zwiedzanie Heraklionu jest spacer po jego malowniczych uliczkach i placach. Można podziwiać architekturę łączącą wpływy weneckie, tureckie i nowoczesne, odwiedzić liczne kościoły, meczety i fontanny oraz poczuć atmosferę życia codziennego mieszkańców, którzy nieustannie będą nas mijać w tym tętniącym mieście.

Spacer najlepiej zacząć od głównego placu miasta, Placu Wolności (gr. Πλατεία Ελευθερίας), gdzie znajduje się pomnik Nieznanego Żołnierza (gr. Άγαλμα Αγνώστου Στρατιώτη) oraz siedziba zdecentralizowanej administracji Krety (gr. Περιφέρεια Κρήτης). Niedaleko stąd znajduje się jeden z wielu dostępnych w mieście płatnych parkingów, więc nie będziecie mieli problemu ze znalezieniem miejsca na pozostawienie samochodu. Stanowczo nie polecamy wjazdu do starego miasta samochodem – większość ulic jest bardzo wąskich i zatłoczonych. Nie liczcie także na znalezienie darmowego parkingu. W szczycie sezonu turystycznego będzie to prawie niemożliwe, a wy stracicie godziny na poszukiwanie wolnego miejsca. Plac Wolności to także główny punkt komunikacyjny miasta do którego dojeżdża większość autobusów komunikacji miejskiej, więc jeżeli poruszacie się po Krecie komunikacją KTEL wysiądźcie właśnie tutaj.

Dosłownie tuż obok Placu Wolności znajduje się Plac Kazantzakisa (gr. Πλατεία Καζαντζάκη) z pomnikiem tytułowego poety (gr. Άγαλμα Νίκου Καζαντζάκη) a niemalże naprzeciwko niego statua jednego z najznamienitszych premierów w historii Grecji – Eleftheriosa Venizelosa (gr. Άγαλμα Ελευθερίου Βενιζέλου). Obok niej znajduje się brama św. Grzegorza (gr. Ενετική Πύλη του Αγίου Γεωργίου), która niegdyś stanowiła fragment murów miejskich i prowadziła do starego miasta. Z Placu Wolności kierujemy się na zachód do Placu Lwów (gr. Πλατεία Λιονταριών), który jest sercem starego miasta. Na placu stoi ozdobiona lwami fontanna Morosiniego (gr. Κρήνη Μοροζίνι) z XVII wieku oraz bazylika św. Marka (gr. Βασιλική του Αγίου Μάρκου) z XVI wieku, obecnie służąca jako galeria sztuki. Z Placu Lwów zmierzamy ulicą 25 sierpnia (gr. οδός 25ης Αυγούστου) na północ, do najbardziej charakterystycznego punktu Heraklionu – portu weneckiego (gr. Ενετικό Λιμάνι), gdzie znajduje się twierdza Koules (gr. Ενετικό Φρούριο Κουλές, zwana także Rokka Mare – gr. Ρόκκα α Μάρε) z XVI wieku oraz latarnia morska. Port był niegdyś ważnym centrum handlowym i morskim w regionie śródziemnomorskim. Po drodze do portu mijamy jeszcze pochodzącą z XVII wieku loggię wenecką (gr. Ενετική Λότζια).

Po wizycie w porcie i zwiedzeniu twierdzy Koules warto oddalić się nieco od starego miasta i przejść wzdłuż wybrzeża do Muzeum Historii Naturalnej Krety (gr. Μουσείο Θυσικής Ιστορίας της Κρήτης), które szczególnie powinno przypaść do gustu najmłodszym turystom. Wielkie wypchane zwierzęta i symulator trzęsienia ziemi to tylko niektóre z licznych atrakcji. Po wizycie w klimatyzowanym muzeum można znów wrócić do eksploracji starego miasta. Chyba, że jeszcze niewystarczająco się schłodziliście – wtedy po drodze możecie wstąpić także do Muzeum Historii Krety (gr. Ιστορικό Μουσείο Κρήτης). Kierując się z powrotem w kierunku portu, mijacie także świeżo odrestaurowany Klasztor Apostołów Piotra i Pawła (gr. Μονή Αγίου Πέτρου και Παύλου), będący niegdyś częścią klasztoru dominikanów. Pochodząca z XV wieku świątynia jest obecnie jedną z najstarszych i najpiękniejszych w mieście.

Wracamy wreszcie do starego miasta, ponownie podążając ulicą 25 sierpnia – najpopularniejszym deptakiem handlowym w mieście, jednak przed placem Lwów skręcamy w lewo, w kierunku placu św. Tytusa (gr. Πλατεία Αγίου Τίτου), gdzie znajduje się Katedra św. Tytusa (gr. Ιέρος Νάος Αγίου Τίτου), będąca drugim co do wielkości kościołem w mieście i prawdopodobnie najstarszym. Stąd już tylko kilka kroków dzieli nas od najważniejszego i największego muzeum na Krecie – Muzeum Archeologicznego (gr. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου), w którym z pewnością przepadniecie na przynajmniej kilka godzin. Po zwiedzaniu Muzeum warto zrobić sobie dłuższą przerwę na obiad w jednej z okolicznych tawern, serwujących znakomitą, kreteńską kuchnię. Poszukajcie tych oddalonych nieco od głównych ulic – w nich ceny będą przystępniejsze.

Opuszczając muzeum znajdziecie się tuż obok placu Wolności, od którego zaczynaliśmy nasz spacer. Tym razem podążymy jednak jedną z głównych herakliońskich ulic – ulicą Averof (gr. οδός Αβέρωφ), nazwaną tak na cześć Gergiosa Averofa, greckiego polityka i filantropa, fundatora wielu szkół i instytucji kulturalnych w całej Grecji. Ulicą tą dotrzecie do placu Kornarou (gr. Πλατεία Κορνάρου), którego nazwa pochodzi od urodzonego i zmarłego w Heraklionie Wincenza Kornarosa, włoskiego pisarza i poety. Znajduje się tam kolejny miejski wodotrysk – XVII-sto wieczna fontanna Bembo (gr. Κρήνη Μπέμπο), a także pozostałości tureckiego sebilu (gr. τούρκικο σεμπίλ), będącego niegdyś zadaszoną publiczną studnią. Na placu można również znaleźć dom Nikosa Kazantzakisa (gr. Νίκος Καζαντζάκης), słynnego greckiego pisarza i filozofa urodzonego w Heraklionie.

Z Placu Kornarou dalej kierujemy się na południe ulicą Loukareos (gr. οδός Λουκάρεως) której nazwa pochodzi od Kyriakosa Loukareosa, urodzonego w Heraklionie pisarza i polityka, do jednego z największych placy w mieście – Placu Straceń Męczenników (gr. Πλατεία Εκτελέσεως Μαρτύρων). To tutaj w 1942 roku naziści dokonali egzekucji 62 mieszkańców miasta. Naprzeciwko placu znajdziecie XIX-sto wieczną Katedrę św. Menasa (gr. Ιερός Ναός Αγίου Μηνά), patrona Heraklionu, będącą przykładem neobizantyjskiej architektury sakralnej w Grecji oraz mieszczące się w w budynku dawnego klasztoru św. Katarzyny Egipskiej Muzeum Sztuki Chrześcijańskiej (gr. Μουσείο Χιστιανικής Τέχνης).

2022 08 18 12 54 10 [canon eos 100d] (2)

Nasz spacer powoli dobiega końca, jednak nic nie stoi na przeszkodzie, abyście już bez określonego planu pozwolili sobie zagubić się w plątaninie wąskich uliczek Heraklionu. W kolejnych wpisach napiszemy więcej o poszczególnych zabytkach Heraklionu. Spróbujemy odczarować Heraklion, sprawić, że stanie się on dla Was równie ciekawym miastem co Chania i Rethimno.

Heraklion – przewodnik miejski

Dodaj komentarz Anuluj pisanie odpowiedzi