Plac Venizelosa w Heraklionie

Plac Eleftheriosa Venizelosa (gr. Πλατεία Βενιζέλου), który często nazywany jest także placem Lwów (gr. Πλατεία Λιονταριών) to jedno z najbardziej charakterystycznych i zatłoczonych miejsc w Heraklionie (gr. Ηράκλειο). Jego centrum zdobi fontanna Morosiniego (od której wzięła się druga nazwa placu), będąca wspomnieniem dawnego przepychu i blasku panującego we współczesnej stolicy Krety.

Właściwie od samego początku historii Heraklionu plac Lwów był najważniejszym placem w mieście. Tutaj Arabowie organizowali jeden z największych i najbardziej „okazałych” we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego targ niewolników. W czasach bizantyjskich wokół placu wyrosły rezydencje władców i budynki ważnych instytucji publicznych, a Wenecjanie postawili obok niego katolicką katedrę. Do dziś z dawnego zagospodarowania placu przetrwało niewiele – kolejne podboje, rewolucje i wojny skutecznie zrównały z ziemią większość dziedzictwa miasta. Współczesne budowle okalające plac nie przypominają już o dawnym przepychu i bogactwie Heraklionu. Na szczęście robi to stojąca w centrum placu fontanna.

Fontanna Morosiniego (gr. Κρήνη Μοροζίνι) jest chyba najsłynniejszym zabytkiem miasta i najbardziej znanym wodotryskiem na Krecie. Choć jej niezwykle ozdobna forma na to nie wskazuje, to powodem jej budowy były głównie względy praktyczne. Od samego początku istnienia Heraklionu miasto borykało się z poważnymi niedoborami wody pitnej. Istniejące w tamtym czasie studnie i cysterny nie wystarczały do zaspokojenia potrzeb mieszkańców. Dopiero kiedy w mieście powstał akwedukt (XVI wiek) doprowadzający świeżą, źródlaną wodę z oddalonych o 15 kilometrów gór w okolicy Archanes (gr. Αρχάνες), miasto mogło ponownie rozkwitnąć. Pierwszym elementem nowego systemu „miejskich wodociągów” była fontanna Bembo (gr. Κρήνη Μπέμπο) znajdująca się na placu Kornarou (gr. Πλατεία Κορνάρου), a ostatnim właśnie fontanna Morosiniego, zbudowana w 1628 roku.

Wodotrysk nazwano na cześć weneckiego gubernatora Francesca Morosiniego, który w ówczesnych czasach władał Heraklionem. Wyszukany kształt fontanny miał wymiar praktyczny – osiem znajdujących się u jej dołu basenów zbierających wodę, umożliwiało większej liczbie mieszkańców czerpanie wody w tym samym czasie. Fontanna ma kształt kwiatu lotosu, składającego się z ośmiu płatków, będących wspomnianymi basenami. Wodotrysk zdobią płaskorzeźby przedstawiające mitologiczne i marynistyczne sceny. Woda wypływa z paszcz czterech lwów jednoznacznie wskazujących na silny związek Heraklionu z Wenecją.

Pierwotnie, nad fontanną znajdował się marmurowy posąg boga morza Posejdona, który został zniszczony przez Turków krótko po zdobyciu miasta. W czasie 21-letniego oblężenia miasta Osmanowie chcąc odciąć obrońców od bieżącej wody zniszczyli także akwedukt. Kiedy wreszcie przejęli władzę nad miastem akwedukt szybko odbudowali, jako że woda była dla nich niezbędna nie tylko do picia – potrzebowali je także do celów rytualnych. Z tego powodu do fontanny dobudowali krany umożliwiające wyznającym islam mieszkańcom rytualne ablucje dokonywane przed każdą modlitwą. W 1856 roku przy fontannie Turcy wznieśli minaret, który w 1922 roku, po odzyskaniu przez Kreteńczyków niepodległości został rozebrany. Niedługo później, w 1939 roku wodotrysk przeszedł gruntowną rewitalizację pod okiem włoskiego architekta Rudolfa Petracco.

Dziś zarówno fontanna Morosiniego jak i sam plac Lwów jest popularnym miejscem spotkań zarówno turystów jak i mieszkańców. Rozsiane wokół kawiarnie i tawerny przyciągają spragnionych ochłody, oferując wypoczynek przy urokliwym szumie wody. Wieczorem plac w posiadanie przejmuje młodzież imprezując w pobliskich klubach lub po prostu ciesząc się własnym towarzystwem i odrobiną wytchnienia od letniego skwaru. Niewątpliwie Heraklion bez fontanny byłby dużo uboższy i stracił jeden z ostatnich symboli swojej wielowiekowej historii.