Muzeum Archeologiczne w Heraklionie

Jedno z najstarszych i najlepszych muzeów archeologicznych w Grecji, dysponujące największą na świecie kolekcją artefaktów z czasów minojskich. Muzeum Archeologiczne w Heraklionie (gr. Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείιου) udowadnia, że atrakcyjnie przedstawiona wiedza, może zainteresować każdego – niezależnie od jego wieku (i szkolnej oceny z historii). A jego zaskakująca nowoczesność (jak na kreteńskie warunki), bardzo to ułatwia.

Zaczątki muzeum w Heraklionie powstały już w 1883 roku, kiedy to z inicjatywy miejscowego Towarzystwa Filantropijnego, którym kierował lekarz i antykwariusz Józef Chatzidakis powstała pierwsza kolekcja archeologiczna. Po uzyskaniu zgody władz osmańskich, kolekcję umieszczono w dwóch pomieszczeniach znajdujących się na dziedzińcu katedry pod wezwaniem św. Menasa (gr. Μητροπολιτικός Ναός Αγίου Μηνά) w centrum miasta. Do 1900 roku była stopniowo wzbogacana darowiznami mieszkańców, odkupem starożytnych artefaktów, oraz nowymi znaleziskami z pierwszych, rozpoczynających się w tym okresie wykopalisk.

Od 1900 roku, wraz z rozpoczęciem szeroko zakrojonych prac wykopaliskowych dotychczasowa przestrzeń magazynowa przestała być wystarczająca. Poza tym, brakowało odpowiedniej sali wystawienniczej, w której można byłoby udostępnić zbiory gościom. W 1907 roku ukończono budowę pierwszej sali muzealnej, na miejscu zniszczonego w trakcie trzęsienia ziemi w 1856 roku klasztoru św. Franciszka (gr. Μονή Αγίου Φραγκίσκο). Kiedy Kreta odzyskała niepodległość (1908) oddano do użytku drugą salę, do której przeniesiono zbiory. W 1912 do budynku dobudowano zachodnie skrzydło (zaprojektowane przez W. Dörpfelda i P. Kavvadia – sekretarza Towarzystwa Archeologicznego w Atenach). Muzeum dalej się rozwijało, wzbogacając o wspaniałe znaleziska archeologiczne.

W 1935 roku na jego dotychczasowym miejscu rozpoczęto budowę nowej siedziby. Wybuch II Wojny Światowej zmusił jednak Kreteńczyków do przerwania prac. Dzięki staraniom profesora Nikolaosa Platona udało się ocalić zbiory przed nazistami. Już po zakończeniu wojny, pod jego kierunkiem usunięto zniszczenia i dokończono budowę gmachu. Ostatecznie w 1952 roku otwarto nowe Muzeum Archeologiczne. W 1964 roku, wraz z regularnym powiększaniem się kolekcji, dobudowano nowe skrzydło. W ostatnich latach, dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej przeprowadzono szeroko zakrojoną renowację budynków muzeum.

Dziś Muzeum Archeologiczne w Heraklionie jest w absolutnej czołówce greckich i europejskich muzeów. Posiada bogatą kolekcję artefaktów ze wszystkich okresów historii Krety, obejmujących ponad 5500 lat – od neolitu do czasów rzymskich. Dysponuje także największą na świecie kolekcją minojską. Położone w centrum miasta, łączy nowoczesne wnętrze, z modernistycznym gmachem, na którego dziedzińcu możemy podziwiać ruiny klasztoru św. Franciszka. Zastosowane materiały budowlane, wraz z wielobarwnym, żyłkowanym marmurem, przypominają malowane oblicówki pałaców minojskich. W tym dwupiętrowym gmachu, poza obszernymi salami wystawienniczymi znajdują się także sale audiowizualne, magazyny oraz laboratoria renowacji zbiorów.

amh groundplan — Plan Muzeum Archeologicznego w Heraklionie. Źródło: https://heraklionmuseum.gr/

Po zakończonej w 2014 roku renowacji muzeum, eksponaty są prezentowane w 27 salach, podzielonych chronologicznie i tematycznie. Trasa wystawy rozpoczyna się zlokalizowaną na parterze Kolekcją Minojską (sale I – XII), która kończy się freskami w sali XIII (na pierwszym piętrze). W tych trzynastu salach zwiedzający mogą podziwiać dzieła cywilizacji minojskiej – pierwszej cywilizacji miejsko-pałacowej w Europie. Zbiory wprowadzają widzów w kształtowanie się pierwszych społeczności i powstawanie kultury pałacowej. Są tu także prezentowane pisma minojskie, które stanowiły podstawę systemu administracyjnego. Tysiące eksponatów podkreśla słynną sztukę minojską. Wśród nich wyróżniają się fajansowe boginie węży, kamienny ryton w kształcie głowy byka, freski księcia lilii i skoków przez byki, złoty wisior z pszczołami z Malii, sarkofag z Agia Triada, tablice z pismem linearnym B odnalezione w Knossos, czy wreszcie enigmatyczny dysk z Fajstos.

W salach XV – XXII na pierwszym piętrze widzimy Kretę wkomponowaną w kulturowe i polityczne struktury starożytnego świata greckiego. Szczególny nacisk położono na zakładanie miast i kult w nowo powstających sanktuariach. Znaleziska grobowe ukazują wierzenia i praktyki związane z pochówkiem oraz życiem pozagrobowym, podczas gdy przybory kosmetyczne, mozaiki i inskrypcje ujawniają kreteński dobrobyt i odzwierciedlają codzienne życie. Monety prezentowane w oddzielnej części ekspozycji, świadczą o rozkwicie miast i kwitnących stosunkach handlowych.

W osobnej sali (XXIII) prezentowane są prywatne kolekcje Stylianosa Giamalakisa oraz Nikosa Metaxa. Sala XIV i XXV poświęcone są natomiast wpływom minojskiej przeszłości Krety na czasy starożytne i nowożytne.

Dwie sale rzeźb (XXVI-XXVII) na parterze kończą zwiedzanie i stanowią autonomiczną część muzeum, funkcjonującą od niego niezależnie, jako forma galerii sztuki. Można tu podziwiać rzeźby z okresu VII – III wieku p.n.e. Centralną pozycję zajmują rzeźby archaiczne, podkreślające innowacyjny wkład Kreteńczyków w tworzenie monumentalnych posągów, inspirowanych dorycką surowością. Seria popiersi rzymskich cesarzy pokazuje, że wyspa kwitła także w okresie rzymskim, kiedy Gortyna stała się stolicą Krety i Cyrenajki.

Muzeum jest czynne codziennie i dostępne do zwiedzania: od 08:00 do 20:00 (za wyjątkiem wtorków, wtedy jest czynne od 10:00 do 20:00). Wstęp jest płatny i zależy od sezonu turystycznego – od 1 listopada do 31 marca wynosi 6 euro (bilet normalny i ulgowy), natomiast od 1 kwietnia do 31 października wynosi 12 euro (bilet normalny) lub 6 euro (bilet ulgowy). Można zakupić bilet łączony, uprawniający do wizyty w Muzeum Archeologicznym i na terenie wykopalisk w Knossos w cenie 20 euro. Taki bilet jest ważny przez trzy dni i uprawnia do jednorazowego wejścia do każdego z obiektów. Wszystkie bilety można zakupić w kasie (mogą być kolejki), lub przez internet, na stronie: https://etickets.tap.gr/.

Muzeum można zwiedzić bezpłatnie w następujące dni: 6 marca (dzień pamięci Meliny Mercouri), 18 kwietnia (Międzynarodowy Dzień Zabytków), 18 maja (Międzynarodowy Dzień Muzeów), w ostatni weekend września (dni Dziedzictwa Europejskiego), 28 października, oraz co miesiąc w pierwszą niedzielę od 1 listopada do 31 marca.

Na terenie muzeum działa szatnia, w której należy zdeponować wszystkie plecaki, torby i okrycia wierzchnie. Fotografowanie jest co do zasady możliwe, za wyjątkiem eksponatów dotąd niepublikowanych, oznaczonych napisem “NIE FOTOGRAFOWAĆ”. Zabronione jest wykonywanie zdjęć z lampą błyskową, i publikowanie zdjęć w formie drukowanej czy cyfrowej bez zgody muzeum. W muzeum obowiązuje zakaz używania telefonów komórkowych.

Wszystkie szczegóły dotyczące biletów, ulg, czy dni bezpłatnego wstępu, znajdziecie na oficjalnej stronie internetowej Muzeum.

Muzeum Archeologiczne w Heraklionie to jedno z tych miejsc, które w pierwszej kolejności warto odwiedzić będąc na Krecie. Dzięki temu, dużo łatwiej będzie Wam zrozumieć poszczególne stanowiska wykopaliskowe i odpowiednio umiejscowić je w historii wyspy. Poznacie wpływ kultury minojskiej na dalszy rozwój Kreteńczyków. A może po wizycie w muzeum zapałacie miłością do historii?