Loggia wenecka w Heraklionie

Po czym poznać, że miastem niegdyś rządzili Wenecjanie? Oczywiście po loggii weneckiej (gr. Ενετική Λότζια του Ηρακλείου), w której bogaci mieszczanie przyjemnie spędzali popołudnia, w międzyczasie debatując o interesach i ustalając warunki umów handlowych – oczywiście przy akompaniamencie lampki wina, lub innego szlachetnego trunku. W Heraklionie (gr. Ηράκλειο), ten swoisty klub dżentelmenów mieścił się w samym centrum miasta, przy ulicy 25-go Sierpnia (gr. οδός 25ης Αυγούστου).

W ówczesnej Candii pierwszą loggię zbudowano już w połowie XIII wieku. Ta która przetrwała do dziś to jej czwarta następczyni, wzniesiona w 1628 roku na polecenie weneckiego zarządcy miasta Francesca Morosiniego (tego samego, który doprowadził do miasta akwedukt i stworzył system miejskich wodociągów). Wcześniejsze konstrukcje okazywały się zbyt małe i niewygodne dla arystokratów z dynamicznie rozwijającego się miasta. Gdy Heraklion przeszedł w ręce Turków, klub dyskusyjny nie był już potrzebny. Przekształcono go w budynek rządowy, w którym (na szczęście dla nas) nie wprowadzono żadnych istotnych zmian. To czego nie zniszczyli Osmanowie, o mały włos zniszczyliby Grecy, którzy na początku XX wieku loggię chcieli zburzyć. Opór społeczeństwa sprawił że prace rozbiórkowe szybko wstrzymano. Obecnie w loggii mieści się urząd miasta.

Obecna konstrukcja loggii była wzorowana na bazylice Palladio w Vicenzie, stąd też widoczne są wpływy architektury z Wenecji czy Padwy. Budynek ma kształt prostokąta i składa się z dwóch pięter. Strop parteru wspierają kolumny w stylu doryckim, natomiast strop pierwszego piętra kolumny w stylu jońskim. Wzdłuż górnej części parteru przebiegał fryz¹ z tryglifami i metopami²przedstawiającymi trofea i zbroje na przemian z lwami św. Marka, będącymi symbolem Wenecji. Pierwsze piętro wieńczyły znajdujące się w rogach budynku obeliski i posągi. Niestety z reliefowej dekoracji zachowało się tylko kilka metop, z których część jest eksponowana w Muzeum Historycznym Krety (gr. Ιστορικό Μουσείο Κρήτης).

Na parterze loggii znajdują się duże, arkadowe okna otwierające się bezpośrednio na ulicę i stanowiące wejścia do budynku. Jego wnętrze zdobią kolumny, fryzy i stiukowe dekoracje, a pierwsze piętro posiada portfenetry, czyli balkony typu francuskiego, ograniczone wyłącznie do wysokich okien balkonowych, zabezpieczonych od zewnątrz balustradą. Pomiędzy poszczególnymi portfenetrami znajdują się herby Wenecji i Krety. Budynek loggii weneckiej jest od czasów panowania osmańskiego połączony z budynkiem miejskiego arsenału (gr. Αρμερία). Cały kompleks nazwano wówczas Tsepanes (gr. Τσεπανές) i służył on jako wojskowy magazyn i skład soli.

Po powstaniu państwa kreteńskiego, budynek początkowo miał stać się nowym muzeum archeologicznym. W 1900 roku rozpoczęto nawet prace remontowe, ale po kilku miesiącach je przerwano i uznano loggię za budynek stwarzający zagrożenie bezpieczeństwa. Z tego powodu w 1904 roku rozpoczęto rozbiórkę pierwszego piętra mimo silnego sprzeciwu służby archeologicznej. Protestowali jednak także mieszkańcy i niedługo później rozbiórkę wstrzymano, a w 1905 roku przekazano loggię gminie Heraklion (gr. Δήμος Ηρακλείου) na cele administracyjne. W 1915 roku, pod okiem Maksymiliana Ongaro, kuratora zabytków sztuki w Wenecji rozpoczęto renowację loggii. Prace trwały aż do 1980 roku (z długą przerwą w okresie II Wojny Światowej). Budynek odrestaurowano jednak tak znakomicie, że w 1987 roku otrzymał pierwszą nagrodę za najlepiej odrestaurowany i zachowany europejski zabytek według organizacji dziedzictwa kulturowego Europa Nostra.

Dziś loggia wenecka jest wizytówką nie tylko Heraklionu, ale i całej Krety. Jako część starego miasta widnieje na liście światowego dziedzictwa UNESCO, przypominając o zmianach i wpływach które kształtowały niezwykłą historię wyspy. Obok fontanny Morosiniego stanowi jeden z najważniejszych punktów Heraklionu. A spojrzenie w niebo przez jej świetlik to obowiązkowy punkt każdej kreteńskiej wędrówki.

Loggia wenecka jest budynkiem administracji publicznej, otwartym dla zwiedzających. Możecie wejść na jej wewnętrzny dziedziniec, ale na piętro raczej się już nie dostaniecie. Weźcie także pod uwagę, że z powodu świąt czy uroczystości rządowych czasowo loggia jest zamykana. Nam zdarzyło się to w 2022 roku, kiedy z wizytą do miasta przyjechała rządowa delegacja i loggię mogliśmy podziwiać wyłącznie z zewnątrz.

¹ Fryz to po prostu poziomy pas dekoracyjny, położony pomiędzy gzymsem a epistylem (nadsłupiem – najniższą częścią podtrzymującą belki stropu, spoczywającą bezpośrednio na głowicach kolumn).

² Metopa to wyraźnie wyodrębnione, zbliżone do kwadratu pole zdobione płaskorzeźbą. Zwykle poszczególne metopy tworzą w jednym budynku cykl tematyczny.