Przegląd kreteńskiej prasy (2.2023)

Autorski przegląd kreteńskiej prasy – tydzień 2 (09.01 – 15.01.2023)

Za kilka dni rusza karnawał w Rhetimno!

Był koniec lutego 2020 roku, kiedy to z powodu rozpoczynającej się pandemii koronawirusa SARS-CoV2 światła największego karnawału Krety, odbywającego się rokrocznie w Rhetimno (gr. Ρέθυμνο) zgasły. W krótkim filmie pt. Odyseja, znany muzyk z Rhetimno i jeden z twórców karnawałowej imprezy Antonis Zacharakis przedstawił czarno-białe obrazy, które towarzyszyły Kreteńczykom w trudnym okresie społecznych ograniczeń. Puste ulice i place, które powinni wypełniać bawiący się w rytm muzyki mieszkańcy. Koniec filmu, przedstawiono już w kolorze – ma dawać nadzieję, że podobnie jak przyroda, także kreteński karnawał, po trzech latach nieobecności właśnie odradza się do życia i już za kilka dni ponownie przejdzie ulicami miasta!

Zmiany w organizacji ruchu drogowego na trasie narodowej

Od wtorku 17 stycznia, zostanie zablokowany lewy pas ruchu na trasie narodowej od Rhetimno, w kierunku Agios Nikolaos (gr. Άγιος Νικόλαος). Wyłączony z ruchu, półtorakilometrowy odcinek rozpoczynający się od węzła Giofiro (gr. Γιόφυρο), do węzła Knossos – Papanastasiou (gr. κόμβο Κνωσού – Παπαναστασίου), objęty będzie pracami remontowymi w ramach projektu „Ulepszenie i utrzymanie nowej i starej trasy narodowej w Regionie Kreta”. Prace naprawcze będą obejmować m.in. wymianę nawierzchni asfaltowej, oraz niezbędne prace odwodnieniowe. Komenda Policji w Heraklionie prosi kierowców o zachowanie szczególnej ostrożności, oraz dostosowanie się zarówno do ograniczeń prędkości, jak również personelu kierującego w tym miejscu ruchem.

Ważą się losy czterech dużych projektów inwestycyjnych

2023 roku na Krecie naznaczony jest wielkimi inwestycjami, z których każda jest na nieco innym etapie. Już w poniedziałek 16 stycznia zakończy się składanie ofert na realizację kompleksowego projektu hydrohydraulicznego o wartości 53,5 miliona euro w regionie Ierapetra (gr. Δήμος Ιεράπετρας), który obejmuje m.in. budowę nowej zapory w Myrtos (gr. Μύρτος), oraz prace przeciwpowodziowe w regionie Gra Lygia (gr. Γρα Λυγιά). Po otwarciu ofert okaże się, czy spełniają one wymagania formalne a przede wszystkim, czy mieszczą się w zaplanowanym na wykonanie prac budżecie.

14 lutego br. zakończy się składanie ofert na budowę nowych akademików Uniwersytetu Kreteńskiego (gr. Πανεπιστήμιο Κρήτης), mogących pomieścić około 3000 studentów. Póki co, do tego etapu przetargu zakwalifikowało się pięć firm. Projekt przewiduje budowę akademików na 2000 miejsc w kampusie Gallos (gr. Γάλλος) w Rhetimno, i 1000 miejsc w kampusie w Heraklionie (gr. Ηρακλείο), a także budowę nowego uniwersyteckiego amfiteatru w Rhetimno, mogącego służyć także jako centrum konferencyjne. Na ten projekt przewidziano łącznie 255 milionów euro.

Z kolei z ostatnim dniem marca planowane jest otwarcie ofert na największy ze wszystkich projektów – przebudowę, północnej osi drogowej Krety z Kissamos (gr. Κίσσαμος) do Hersonissos (gr. Χερσόνησος), na który przeznaczono 1,5 miliarda euro. Budżet zakłada 1,3 miliarda euro na przebudowę odcinka Chania – Hersonissos, a wraz z uruchomieniem opcji budowy odcinka Kissamos – Chania kwota ta wzrasta do 1,5 miliarda euro. Póki co, wstępne oferty złożyły firmy AKTOR, TERNA, AVAX, VINCI i MYTILENEOS.

Pod koniec pierwszego kwartału zostanie rozstrzygnięty jeszcze jeden przetarg, – na nabycie 67% akcji portu w Heraklionie (gr. Οργανισμός Λιμένος Ηρακλείου Α.Ε.) a tym samym dalsze nim zarządzanie.

Nowa trasa narodowa – co już wiemy?

Przebudowa tzw. trasy narodowej (gr. Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης) na Krecie to największa inwestycja drogowa, którą Unia Europejska sfinansuje w najbliższych latach, z szacowanym budżetem na ponad dwa miliardy euro. W programie „Godziny Szczytu” (gr. Ώρα Αιχμής) zaprezentowano szczegóły dotyczące jej projektu. Główna część inwestycji dotyczy odcinka Chania – Agios Nikolaos, ale prace najprawdopodobniej obejmą także odcinki Kissamos – Chania i Agios Nikolaos – Sitia (gr. Σητεία). Celem prac jest powstanie wygodnej autostrady o długości 294 km, łączącej zachodnią część wyspy ze wschodnią. Już za kilka dni ruszą pierwsze place budowy, a na początku 2026 roku planowane jest zakończenie prac na odcinku na wschód od Heraklionu.

Na odcinku wschodnim (Neapoli – Agios Nikolaos – gr. Νεάπολη → Αγιος Νικόλαος ) już za kilka dni ruszą prace budowlane. Przypomnijmy, że we wrześniu ubiegłego roku Ministerstwo Infrastruktury podpisało umowę z firmą AKTOR na budowę tego odcinka (na łączną kwotę 186 milionów euro). Z kolei odcinek środkowy (Hersonissos – Neapoli – gr. Χερσόνησος → Νεάπολη) zmierza do finalizacji i podpisania umowy na realizację prac. Zachodni odcinek (Chania – Hersonissos – gr. Χανιά →  Χερσόνησος [jak już pisaliśmy powyżej]) jest w fazie składania wiążących ofert. Wciąż nie wybrano jeszcze wykonawcy na odcinek Chania – Kissamos (gr. Χανιά → Κίσσαμος).

A zatem, harmonogram prac przy nowej trasie narodowej prezentuje się następująco:

• styczeń 2023: rozpoczęcie prac na odcinku Neapoli – Agios Nikolaos;
• drugi kwartał 2023: wybór wykonawcy odcinka Chania – Kissamos oraz Hersonissos – Neapoli;
• czwarty kwartał 2023: zakończenie przebudowy odcinka Hersonissos – Neapoli, oraz Neapoli – Agios Nikolaos
• 2024 rok: rozpoczęcie prac na odcinku Chania – Hersonissos
• 2026 rok: zakończenie prac na odcinku Chania – Kissamos
• 2028 rok: zakończenie prac na odcinku Chania – Hersonissos

Budowa nowej trasy narodowej uwzględniać będzie najnowsze osiągnięcia w dziedzinie inżynierii drogowej. Wraz z budową drogi, powstaną także Stacje obsługi kierowców (SEA), gdzie zmotoryzowani podróżni będą mogli odpocząć i coś przekąsić, a także stacje ładowania pojazdów elektrycznych. Jednocześnie co kilka kilometrów mają powstać nowoczesne toalety dla podróżnych. Przejazd autostradą ma być płatny i wynosić 0,063 euro za kilometr (podobnie jak na pozostałych autostradach w kraju). Lokalizacja punktów poboru myta nie została jeszcze określona, ale na podstawie informacji potwierdzonych przez Ministra Infrastruktury Giannisa Kefalogiannisa, będą to cztery punkty: Kalyves (gr. Καλύβες) w regionie Chania, Skaleta (gr. Σκαλέτα) w regionie Rhetimno, Gazi (gr. Γάζι) w regionie Heraklion, oraz jeden (jeszcze nie określony) punkt w granicach od Malii do (gr. Μάλια) do początku prefektury Lasithi (gr. Δήμος Λασιθίου).

Oficjalna wizyta premiera na Krecie

Jak donoszą źródła gazety Nowa Kreta (gr. Νέα Κρήτη) premier Grecji Kyriakos Mitsotakis (gr. Κυριάκος Μητσοτάκης) planuje w najbliższym czasie oficjalną wizytę na Krecie. Prawdopodobnie ma to związek ze zbliżającymi się wyborami, a premier liczy na zdobycie kilku punktów procentowych wśród mieszkańców wyspy. Wizyta miałaby się odbyć w lutym, gdyż celem Mitsotakisa jest objazd wszystkich trzynastu regionów kraju do połowy marca. A jako że na Krecie ruszają niedługo duże projekty inwestycyjne (m.in. wspomniany już kilkukrotnie remont trasy narodowej), premier chce uznać je jako sukces swój i swojego rządu (mimo, że pieniądze na te projekty pochodzą w większości ze źródeł Unii Europejskiej i Krajowego Planu Odbudowy). Jak widać, także w Grecji polityka funkcjonuje wyjątkowo podobnie do tej, znanej nam z naszego podwórka.

Lotnisko w Heraklionie – dobre wyniki za 2022 rok i fatalne opinie pasażerów

Jak podają władze portu lotniczego w Heraklionie (gr. Κρατικός Aερολιμένας Ηρακλείου Ν. Καζαντζάκης), lotnisko zamknęło 2022 rok z 3,5% wzrostem ruchu pasażerskiego względem 2019 roku. Przez lotnisko przewinęło się ponad 6 milionów 830 tysięcy pasażerów lotów międzynarodowych, oraz 1 milion 236 tysięcy pasażerów lotów krajowych. Wyniki te zbliżyły się do rekordowego 2018 roku, więc włodarze portu liczą, że w tym roku uda się ustanowić nowy rekord.

Zgodnie z oczekiwaniami najlepszym miesiącem okazał się sierpień z wynikiem 1 406 988 obsłużonych pasażerów, drugie miejsce zajął lipiec, kiedy przez herakliońskie lotnisko przewinęło się 1 338 712 pasażerów. Czerwiec i wrzesień również rozwijały się bardzo dynamicznie, notując odpowiednio 1 048 207 i 1 122 107 obsłużonych pasażerów. Co szczególnie cieszy, również Grecy powoli wracają do wakacyjnych wyjazdów – w porównaniu do 2021 roku wzrosła liczba pasażerów lotów krajowych.

Jednocześnie władze portu lotniczego będą musiały w tym roku zmierzyć się z fatalnym wizerunkiem lotniska w stolicy wyspy. Pasażerowie w wyszukiwarce Google przyznali mu zaledwie dwie gwiazdki (z pięciu możliwych). Z takim wynikiem lotnisko w Heraklionie zajmuje drugie… od końca miejsce w rankingu europejskich lotnisk. A jako że motorem ekonomicznym Grecji jest turystyka, to turyści mogą stać się najlepszym ambasadorem Hellady za granicą. Szkoda by było, gdyby zła organizacja portu lotniczego zaważyła na całościowym wizerunku Krety. Warto wspomnieć, że pierwsze miejsce rankingu europejskich lotnisk zajął port lotniczy w Atenach (gr. ) z wynikiem 4,4 gwiazdki. A to pokazuje, że herakliońskie lotnisko ma się od kogo uczyć!

Profil turysty 2022 roku

Obserwatorium Turystyczne Krety opublikowało wyniki corocznego badania ruchu turystycznego na wyspie którym warto się przyjrzeć – choćby dla naukowej ciekawości. Zacznijmy od krajów, z których przyjeżdżają turyści – podium należy do Brytyjczyków (19%), Duńczyków (13%) i Niemców (12%). Dalej znajdują się Szwedzi i Norwegowie (po 9%). Polacy zajmują siódme miejsce z wynikiem 7% w skali wszystkich turystów odwiedzających wyspę. Niemal wszyscy zagraniczni turyści deklarują, że byli zadowoleni z wizyty w Regionie Chania (bo badania dotyczą wyłącznie tego obszaru wyspy), a dziewięciu na dziesięciu turystów chciałoby ponownie odwiedzić zachodnią Kretę. Niemal połowa turystów deklaruje, że odwiedziłaby Kretę także w sezonie zimowym, gdyby tylko przewoźnicy lotniczy oferowali loty bezpośrednie z ich krajów.

Głównymi powodami dla których turyści odwiedzają zachodnią Kretę są plaże (68%), jakość zakwaterowania (46%), rekreacja i relaks (43%), piękno krajobrazu (40%), gastronomia (37%) oraz życzliwość i gościnność mieszkańców (32%), czyli słynna grecka filoksenia (gr. Φιλοξενία). Z badań wynika także wzrost rezerwowanych noclegów w głębi lądu (z dala od Chanii) – głównie w regionie Kissamos, a także spadek ilości turystów wybierających wypoczynek w pakiecie all inclusive. Biorąc pod uwagę czas trwania wakacji, zagraniczni goście spędzali na Krecie statystycznie 9 dni – o jeden dzień więcej niż w 2019 roku. 15% z nich nocleg znalazło poprzez platformę Airbnb, a nieco ponad połowa postawiła na duże, sprawdzone hotele (głównie 4- i 5-gwiazdkowe).

Z negatywów pojawiających się w badaniach wynika, że turyści narzekali głównie na zły stan sieci drogowej, kiepskie oznakowanie i brak wystarczającej liczby miejsc parkingowych w Chanii i przy największych atrakcjach turystycznych. A jeżeli idzie o atrakcje, to tu wciąż króluje plaża Elafonisi (gr. Ελαφόνησος), laguna Balos (gr. Παραλία Μπάλος), plaża Falasarna (gr. Παραλία Φαλάσαρνα) oraz wykopaliska w Knossos (gr. Κνωσός).

W badaniach wzięło udział ponad 3 400 turystów, którzy wypełniali ankiety przygotowane i przetłumaczone na różne języki przez pracowników i studentów Erasmusa Politechniki Kreteńskiej (gr. Πολυτεχνείο Κρήτης). Badania były finansowane przez Departament Turystki Krety.

Wzrost liczby zgonów w Chanii

Władze miasta we współpracy z lokalnymi jednostkami starają się rozwiązać palący obecnie problem przepełnienia okolicznych cmentarzy. Dane demograficzne za 2022 rok wskazają, że gmina Chania (gr. Δήμος Χανίων) odnotowała największy wzrost śmiertelności od siedmiu ostatnich lat (12% względem 2021 roku), przy jednoczesnym spadku liczby narodzin (1627 dzieci w 2022 roku i 1849 w 2021 roku). Łącznie w 2022 roku odnotowano 935 zgonów (przy 833 w 2021 roku, i 700 w 2014). Wiceprezydent miasta Nikos Hazirakis podkreśla, że gmina szuka wolnych terenów, na których mogłyby powstać nowe nekropolie. Dużym problemem jest jednak Ogólny Plan Urbanistyczny miasta który zakłada, że cmentarze nie mogą już funkcjonować na terenach miejskich, a te działające powinny być sukcesywnie zamykane i przenoszone na przedmieścia.

Milczący problem samobójstw na Krecie

W ubiegłym tygodniu kreteńskie media obiegła szokująca informacja o uczennicy która próbowała popełnić samobójstwo w szkolnej toalecie. Licealistka ze szkoły w Chanii próbowała podciąć sobie żyły, jednak w ostatniej chwili pomogli jej nauczyciele oraz kolega z klasy. W tym roku to już drugie udaremnione samobójstwo dziecka – pierwsze miało miejsce w szkole w Heraklionie, gdzie nastolatek przy pomocy tabletek na nadciśnienie swojej matki próbował odebrać sobie życie.

Przy tej okazji gazeta Nowa Kreta podała zatrważające statystyki dotyczące liczby samobójstw na wyspie. w 2022 roku życie odebrało sobie 600 Greków (co przekłada się na dwa samobójstwa na dzień), z czego aż 102 osoby to Kreteńczycy (17% w skali kraju). Kreta zajmuje pierwsze miejsce wśród wszystkich regionów Grecji pod względem ilości śmierci samobójczych. Warto wspomnieć, że w 2021 roku życie na wyspie odebrało sobie 45 osób, wzrost jest więc ponad dwukrotny. Większość samobójców stanowili mężczyźni (78%), w wieku 60-64 lata (kobiety miały średnią wieku 35-39 lat). Najwięcej samobójczych śmierci miało miejsce w lecie, przy czym dniami w których odnotowano największą ich ilość były poniedziałek i wtorek (wczesne godziny poranne).

Grecja pozostaje jednym z nielicznych krajów Unii Europejskiej w którym nie wdrożono żadnego programu pomocy osobom w kryzysie psychicznym. Jak podaje Obserwatorium Samobójstw „Klimaka” (gr. Παρατηρητήριο αυτοκτονιών «Κλίμακα»), 95% zgonów można było uniknąć, gdyby w porę wdrożono skuteczne interwencje psychologiczne i psychiatryczne.

Na Krecie powstanie centrum OECD

Sekretarz generalny OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) Mathias Cormann i premier Grecji Kyriakos Mitsotakis 10 stycznia 2023 roku ogłosili powstanie nowego Centrum OECD na Krecie. O jego powstanie zabiegał premier Mitsotakis, a Mathias Cormann podkreślił, że będzie ono służyć jako centrum budowania potencjału, wzajemnego uczenia się i dialogu politycznego. Centrum będzie opierać się na dwóch filarach – Obserwatorium Cyfrowej Dynamiki Populacji, które będzie monitować ruchy demograficzne na świecie, oraz Dorocznej Konferencji na temat Dialogu Ludności, która będzie organizowana w Chanii we współpracy z Forum Ekonomicznym w Delfach. Sekretarz generalny OECD odniósł się szczególne do wyzwań demograficznych stwierdzając, że w ostatniej dekadzie nastąpiło przyśpieszenie procesu starzenia się ludności w krajach OECD. Mówił także o imigracji w ujęciu gospodarczym – Imigracja, jeśli jest odpowiednio zarządzana, może być korzystna dla krajów pochodzenia migrantów i ich destynacji docelowych. Dane OECD wskazują, że migracji wpłacają więcej podatków i składek na ubezpieczenia społeczne, niż otrzymują w formie świadczeń osobistych.