Autorski przegląd kreteńskiej prasy – tydzień 4 (23.01 – 29.01.2023)
Spis treści
Dwa nowe projekty w Chanii
W ubiegłym tygodniu władze gminy Chania (gr. Δήμος Χανίων) rozpoczęły procedurę przetargową wyboru wykonawcy na realizację dwóch sztandarowych projektów miejskich. Pierwszym z nich jest modernizacja trasy rowerowej Akrotiri (gr. Ακρωτήρι, tłum. półwysep), która powstała w 2004 roku i tak naprawdę nigdy się nie sprawdziła. Jej ówczesna budowa to kolejna historia marnowania publicznych pieniędzy. Władze już w 2010 roku próbowały ją przebudować tak, aby spełniała oczekiwania mieszkańców, ale ich wysiłki spełzły na niczym. Teraz, kiedy na modernizację trasy znaleziono już finansowanie jest nadzieja, że wreszcie w Chanii powstanie szlak przyjazny turystyce rowerowej. Przebudowa ma rozpocząć się latem.
Drugim rozpoczynającym się projektem jest przebudowa trzydziestu kwartałów mieszkalnych w centrum miasta, będąca największą rewitalizacją urbanistyczną, jaką kiedykolwiek podjęto w Chanii (gr. Χανιά). Pani Marianna Tsitoura, architektka i inżynierka odpowiedzialna za projekt, w udzielonym wywiadzie stwierdziła: Obszar podlegający przebudowie boryka się z wieloma problemami – dostępnością, utrudnionym poruszaniem się wszystkich grup wiekowych, brakiem podjazdów, niedostatecznym oświetleniem, zużyciem nawierzchni chodników i jezdni. Po raz pierwszy zajmiemy się dużym obszarem w jednolity sposób, a nie indywidualną przebudową jednej czy dwóch ulic. Przebudowa swoim zasięgiem obejmie poszerzenie ulic i chodników, nowe nasadzenia, modernizację podziemnej infrastruktury przesyłowej, nowe obiekty tzw. małej architektury oraz instalację nowoczesnego i energooszczędnego oświetlenia typu LED.
Młodzi kierowcy najbardziej niebezpieczni
Analiza policyjnych statystyk wskazuje, że za 98% wszystkich wypadków drogowych na Krecie odpowiedzialni są młodzi kierowcy w wieku od 16 do 27 lat. Eksperci winą za to zjawisko obarczają nieodpowiedni system szkolenia przyszłych kierowców – brak odpowiedniej infrastruktury dydaktycznej, nieprzeźroczystość systemu egzaminowania oraz niewystarczającą liczbę egzaminatorów. Dodatkowo ostatnia nowelizacja przepisów zezwala już 17-sto latkom uzyskać prawo jazdy pod warunkiem, że w pojeździe będzie z nimi dorosły opiekun (powyżej 25 roku życia) posiadający uprawnienia. W praktyce już dziś wiemy, że opiekuna najczęściej nie ma – mówi Lefteris Michalakis, sekretarz generalny Panhelleńskiego Stowarzyszenia Szkół Nauki Jazdy.
Wizyta premiera na Krecie
W ubiegłym tygodniu z gospodarską wizytą na Kretę przybył premier Grecji Kyriakos Mitsotakis (gr. Κυριάκος Μητσοτάκης). Centralnym punktem objazdu premiera (wraz z liczną delegacją rządową) była “imponująca” prezentacja planu rozwoju Krety do 2030 roku. Zaprezentowany plan (o łącznym budżecie 7,7 miliarda euro) składa się z czterech głównych osi:
- Nowoczesne sieci drogowe i infrastruktura – 145 projektów, o łącznym budżecie 3,68 mld euro;
- Produkcja rolna i zielona transformacja – 57 projektów, o łącznym budżecie 2,33 mld euro;
- Inwestycje i wzrost wartości regionalnej – 65 projektów, o łącznym budżecie 386 mln euro;
- Jakość życia – 7 projektów, o łącznym budżecie 1,26 mld euro.
Premier poza kreśleniem wizji rozwoju wyspy, przypomniał również zrealizowane przez swój rząd obietnice z poprzednich wyborów – m.in. obniżenie podatków, więcej miejsc pracy, cyfryzację administracji publicznej. Po 42 miesiącach mogę spojrzeć Wam w oczy i powiedzieć – tak, powiedzieliśmy to, i to zrobiliśmy powiedział Mitsotakis, po czym dodał: Wyobrażamy sobie Kretę w której korzyści z rozwoju muszą być czerpane sprawiedliwie przez wszystkie jednostki regionalne. (…) Mamy dojrzały, uporządkowany plan, określone harmonogramy, zabezpieczenie finansowe. Jesteśmy przekonani, że wszystko co omówiliśmy w programie rozwoju da się zrealizować, co więcej – wiele projektów już się realizuje.
W ramach pierwszej osi programu rozwoju, przewidziana jest m.in. przebudowa trasy narodowej, nowe lotnisko w Kasteli, nowa przystań promowa w Chanii, kotwicowisko na Gavdos, rewitalizacja portu w Rethimno, Sitii, Agios Nikolaos i Hersonissos. Produkcja rolna i zielona transformacja, czyli druga oś programowa zakłada powstanie stałego połączenia elektrycznego Krety z kontynentem poprzez podmorską instalację kablową, a także serię projektów dotyczących nawadniania i zaopatrzenia w wodę, oraz inicjatyw w zakresie gospodarowania odpadami. Wspomniane w trzecim punkcie planu inwestycje, to z kolei modernizacja infrastruktury badawczej w Greckim Centrum badań Morskich, oraz rozbudowa Instytutu Technologii i Badań.
Przy okazji wizyty premier odwiedził plac budowy nowej trasy narodowej VOAK (gr. ΒΟΑΚ – Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης), gdzie powiedział: Wierzę, że ten plac budowy który widzicie za naszymi plecami, jest najlepszą odpowiedzią naszego rządu na tą toksyczność, którą totalna opozycja ponownie próbuje nam wmówić. Jeżeli nie masz nic do powiedzenia na temat tego jak wyobrażasz sobie przyszłość Grecji, nie mogąc nawet obronić swojej przeszłości, wtedy robisz jedyną rzecz którą znasz – dzielisz, polaryzujesz, i próbujesz przewracać życie polityczne. Nie pójdziemy tym kursem – dodał, nawiązując do ostatnich wypowiedzi opozycyjnej SYRIZY (gr. Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς).
Po wizytacji trasy narodowej, premier odwiedził także Kasteli, gdzie powstaje wspomniany już nowy port lotniczy. “Postęp, jaki tu poczyniono jest imponujący” – powiedział Mitsotakis i dodał, że “mówimy obecnie o największym placu budowy w naszym kraju, jednym z największych lotnisk w Europie.” Nie sposób mówić o rozwoju wyspy bez nowoczesnego lotniska i bez nowoczesnej autostrady.”
Ciąg dalszy protestów przed Muzeum Archeologicznym w Heraklionie
Nie wszyscy jednak tak pozytywnie oceniają pierwszą kadencję premiera Mitsotakisa. Muzea Archeologiczne nie potrzebują rad nadzorczych i dyrektorów mianowanych przez rząd w Atenach. Potrzebują personelu i zasobów, aby rozwijać swoja funkcję publiczną i zapewnić dostęp do kultury dla wszystkich. Apelujemy do mieszkańców Heraklionu o pomoc w walce z katastrofalną ustawą, która zmieni nasze muzeum w biznes skierowany do elitarnych klientów a nie zwiedzających. Taką odezwę wystosował Komitet Protestacyjny przy Muzeum Archeologicznym w Heraklionie, który żąda natychmiastowego wycofania ustawy zmieniającej status prawny pięciu dużych greckich muzeów archeologicznych na jednostki publiczne o osobowości prawnej (gr. Ν.Π.Δ.Δ. – Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου).
Zgodnie z obowiązującym prawem nadzór nad tymi jednostkami straci Krajowa Służba Archeologiczna (gr. Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία) a przejmie administracja publiczna. Muzealnicy obawiają się, że zmusi to ich do wzmożenia działań komercyjnych i generowania zysków, a funkcja naukowa i edukacyjna muzeów będzie traktowana po macoszemu. Zamiana archeologa w menadżera, który będzie musiał selekcjonować eksponaty i tworzyć ekspozycje których jedynym celem będzie przyciągnięcie klientów i sponsorów, a także mariaż jednostek z grupami biznesowymi nie przyniesie nic dobrego dla naszych gości – twierdzi Komitet Protestacyjny, popierany przez wiele innych jednostek naukowych w kraju. Dotychczas w formule NPDD działa w Grecji m.in. Muzeum Akropolu (gr. Μουσείο Ακρόπολης), a procedowana ustawa, poza największym muzeum archeologicznym na Krecie obejmie także: Narodowe Muzeum Archeologiczne w Atenach (gr. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο), Muzeum Bizantyjskie i Chrześcijańskie w Atenach (gr. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο), Muzeum Archeologiczne w Salonikach (gr. Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης) i Muzeum Kultury Bizantyjskiej w Salonikach (gr. Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού).
Jak będzie wyglądać nowe lotnisko w Kasteli?
Jak już wspominaliśmy w Kasteli (gr. Καστέλι) powoli powstaje nowy port lotniczy, mający przejąć ruch turystyczny z lotniska w Heraklionie (gr. Κρατικός Aερολιμένας Ηρακλείου Ν. Καζαντζάκης). Nowe lotnisko ma być największym i najnowocześniejszym portem w całym basenie Morza Śródziemnego. Prawdziwy regionalny hub lotniczy południowo wschodniej Europy, zdolny obsłużyć do 15 milionów pasażerów rocznie, przez minimum 25 lat – mówi minister infrastruktury Κostas Karamanlis. Lotnisko ma być pierwszym zielonym portem w Grecji, wyposażonym w rozbudowane systemy redukcji śladu węglowego. Projekt przewiduje powstanie lotniska z jednym pasem startowym o długości 3 200 metrów (kat. 4E), jedną równoległą drogą kołowania, ośmioma drogami dojazdowymi i płytą postojową na 27 samolotów. Poza tym powstanie terminal o powierzchni około 13 000 metrów kwadratowych i pięciu kondygnacjach, oraz jedenaście budynków towarzyszących – m.in. wieża kontroli, czy lotniskowe służby ratunkowe. Stan ukończenia prac budowlanych to około 20%, a otwarcie portu przewidziano na 2026 rok. Lotnisko ma dać około 7 500 bezpośrednich i 35 000 pośrednich miejsc pracy.
40% wzrost cen wynajmu na Krecie
Z pierwszych analiz rynku mieszkaniowego za 2022 rok wynika, że w porównaniu z 2021 rokiem o około 40% wzrósł koszt wynajmu mieszkań w Heraklionie. Podobne wzrosty odnotowano także w Atenach, Salonikach i Pireusie. Nie bez znaczenia jest fakt, że na Krecie praktycznie zatrzymało się budownictwo mieszkaniowe – koszt stawiania nowych domów jest bardzo wysoki, a dodatkowo popyt na wynajmy wciąż przekracza dostępną podaż. Hara Achontulakis, wiceprezes Stowarzyszenia Pośredników Nieruchomości Wschodniej Krety w wywiadzie dla gazety Nea Kriti (gr. Νέα Κρήτη) powiedziała: Czynsze za kawalerki wahają się na poziomie od 200 do 450 euro w zależności od ich stanu i lokalizacji. W dużych miastach średni czynsz przekracza już ponad 600 euro. Czynsze spadają w miarę oddalania się od centrum.
Jak Kreta przekształca się w mega hub turystyczny?
Ogrom inwestycji i projektów na łączną kwotę ponad siedmiu miliardów euro, których głównym celem jest przekształcenie Krety w turystyczną stolicę Grecji. Tak o tych inwestycjach mówi grecki rząd, jednak niestety wraz z tymi oficjalnymi, ministerialnymi projektami które (przynajmniej na papierze) mają służyć zarówno turystom jak i mieszkańcom, idą także inwestycje prywatne – najczęściej hotelowe.
Kilka najnowszych przykładów: budowa bungalowów w Plakias (gr. Πλακιάς), olbrzymi kompleks hotelowy (ponad 800 miejsc noclegowych!) na pięknej Falasarnie (gr. Φαλάσαρνα) czy luksusowy, pięciogwiazdkowy resort na plaży Triopetra (gr. Παραλία Τριόπετρα). Czy nowy port lotniczy jest Krecie potrzebny – moim zdaniem tak (a często korzystam z lotniska w Heraklionie, które zdecydowanie czasy świetności ma już za sobą). Ale czy musi powstać akurat w Kasteli i to w drodze wywłaszczeń? Tego nie jestem pewien.
Myślę, że wszyscy zgodzimy się, że pewne obszary kreteńskiej infrastruktury pozostawiają wiele do życzenia i wymagają modernizacji. W końcu poza jedną z najpopularniejszych europejskich destynacji turystycznych żyją tu także ludzie, którzy oczekują odpowiedniego dostępu do usług publicznych. Boję się tylko, że gdy na Kretę przybędzie te zapowiadane przez premiera 15 milionów turystów rocznie, to mieszkańcy Krety nie tylko nie odczują poprawy warunków życiowych, ale wręcz ich codzienność ulegnie drastycznemu pogorszeniu. Rozwój powinien być zrównoważony.
Chyba że chcecie aby powstała tam prywatna, hotelowa plaża z dostępem dla nielicznych, bardzo bogatych turystów, którzy nie tylko (najczęściej) nie opuszczą hotelu aby poznać prawdziwe piękno Krety, ale dodatkowo przyczynią się do jej postępującej degradacji.
Na kolejny przegląd zapraszamy już za tydzień! Καλή Εβδομάδα! Udanego tygodnia!
