Wielu turystów podążając trasą narodową (gr. Εθνική Οδός) z Rethymna (gr. Ρέθυμνο) do Chanii (gr. Χανιά) często nie zdaje sobie sprawy że po drodze mija niezwykłą pamiątkę z czasów tureckiej okupacji Krety. Mowa o twierdzy Koules (gr. Φρούριο Κουλές) znajdującej się na wzgórzu górującym nad najbardziej ruchliwą kreteńską drogą i będącej jednym z najbardziej jaskrawych przykładów XIX-wiecznej architektury obronnej.
Twierdza Koules w Apterze (gr. Άπτερα) leży tak naprawdę na pograniczu trzech wiosek: Paleokastro (gr. Παλαιόκαστρο), Megala Chorafia (gr. Μεγάλα Χωράφια) i właśnie Aptera. Swój przydomek w Apterze zyskała od znajdujących się tuż obok ruin starożytnej Aptery (o której wpis znajdziecie w naszym Przewodniku).




Twierdza została zbudowana przez Turków po wielkiej rewolucji kreteńskiej w 1866 roku w ramach programu odzyskiwania kontroli nad wyspą za pomocą sieci fortyfikacji. Wezyr Hussein Avni Pasza (gr. Χουσεΐν Αβνί Πασά) chciał, aby wraz z pobliską twierdzą Indzenin (gr. φρούριο Ιντζεδίν) zapewniała ona kontrolę całej doliny Apokoronas (gr. Αποκόρωνας) przez którą przebiegało przejście do Chanii, a także portu w Soudzie (gr. Σούδα). Z twierdzą Koules ściśle współpracowało także ponad dwadzieścia mniejszych wież obronnych (prawie każda wioska w dolinie miała taką wieżę), a większość z nich zbudowana została tak, aby utrzymywać bezpośredni kontakt wzrokowy z fortyfikacją w Apterze.
Wspomniane wieże obronne znajdowały się między innymi w Kares (gr. Καρές), Melidoni (gr. Μελιδόνι), Ramni (gr. Ραμνή), Achatzikia (gr. Αχατζηκιά), Tsouristas (gr. Τσουρίστρας), Kiminie (gr. Κιμινά) czy Souri (gr. Σούρη). W niektórych z tych miejsc wciąż można odnaleźć ruiny tych fortyfikacji.
Twierdza Koules zachowała się do dziś w znakomitym stanie. Reprezentuje ona typową dla tych czasów architekturę forteczną – wokół symetrycznego, prostokątnego dziedzińca ulokowano pomieszczenia pomocnicze, oraz dwie wieże strażnicze. Pierwsza z nich skierowana jest na zachód i kontrolowała niegdyś drogę do Keramei (gr. Κεραμειά) komunikując się bezpośrednio z fortecą w Sudzie. Druga skierowana jest z kolei na wschód, w stronę drogi do Kalyves (gr. Καλύβες), a kontrolę tego obszaru sprawowała przy wsparciu fortecy Indzenin oraz wież w Kalyves i Neo Chorio. Centralna brama wejściowa do twierdzy została ulokowana w jej wschodniej ścianie i zabezpieczona dwiema flankami.




Po wewnętrznym obwodzie całej twierdzy poprowadzono wały obronne, na które żołnierze wchodzili bezpośrednio po drewnianych schodach. Wśród pomieszczeń pomocniczych można było zaś znaleźć koszary, kwatery oficerskie, magazyny, niewielkie więzienie, oraz kuchnię i jadalnię. Wspomniany wcześniej znakomity stan zachowania twierdzy wynika z kilku powodów. Pierwszym z nich jest doskonała jakość konstrukcji jej murów. Drugim zaś jest fakt, że forteca nigdy nie brała udziału w żadnych poważnych działaniach wojennych. No i nie bez znaczenia jest późniejsza eksploatacja twierdzy. Po zakończeniu tureckiej okupacji na Krecie Koules została zaadaptowana na szkołę dla uczniów z wioski Megala Chorafia.
Twierdza Koules leży około 12 kilometrów na wschód od Chanii. Dostać można się tu wyłącznie samochodem. Przed twierdzą znajduje się duży, bezpłatny parking.
Forteca jest czynna wyłącznie w weekendy. W soboty można ją zwiedzać od 08:00 do 15:00, zaś w niedzielę od 10:00 do 14:00. Wstęp jest wolny od opłat.



Jeżeli jesteście w pobliżu Aptery i jest to akurat w weekend, to warto poświęcić chwilę i zajrzeć do twierdzy Koules, jak również na pobliskie stanowisko archeologiczne. Z twierdzy roztacza się fenomenalny widok na zatokę Souda i półwysep Akrotiri (gr. Ακρωτήριο). Dodatkowo, jeżeli Wasze wakacje przypadają akurat na koniec sierpnia poszukajcie także informacji o festiwalu Castle Fest, której edycja w 2023 roku odbywała się właśnie w Apterze. Nocne koncerty na żywo w cudownie oświetlonej twierdzy to niesamowite przeżycie!