Klasztor Odigitria

Zaledwie pół kilometra na północ od Kolymbari (gr. Κολυμβάρι), tuż nad brzegiem morza stoi duży, ufortyfikowany klasztor pod wezwaniem Matki Boskiej z Gonii (gr. Μονή Γωνιάς, słowo gonia oznacza dosłownie zakątek, związany z położeniem klasztora na zachodnim krańcu zatoki) zwany też klasztorem Odigitria (gr. Μονή της Οδηγήτριας). Od Chania (gr. Χανιά) dzieli go około 26 kilometrów. To jeden z największych i najlepiej zachowanych klasztorów na Krecie. Niegdyś był również jednym z najbogatszych. Przy okazji wizyty na półwyspie Rodopou (gr. Χερσόνησος Ροδωπού) warto do niego zajrzeć.

Pierwszy klasztor został zbudowany w XIV wieku przez mnichów z klasztoru św. Grzegorza w Menies (gr. Μονής Αγίου Γεωργίου), na miejscu obecnego cmentarza klasztornego, gdzie dalej znajduje się kaplica św. Grzegorza i stare cele. W pierwszej połowie XVII wieku (1618-1634), mnisi z innych, niewielkich klasztorów rozsianych po okolicy, w obawie przed atakami piratów postanowili wznieść jeden duży monastyr, który przekształcili w twierdzę. I tak przenieśli klasztor Gonia do obecnej lokalizacji, gdzie szybko stał się się ważnym ośrodkiem monastycznym na Krecie

Klasztor Odigitria był siedliskiem ruchu oporu wobec wszystkich zdobywców Krety, przez co był wielokrotnie niszczony. Prowadzono w nim tajne nauczanie, pełnił rolę szpitala i siedziby dowództwa greckiej armii na wyspie. Pierwszych zniszczeń dokonali Turcy, którzy w 1645 roku rozpoczęli podbój Krety. Monastyr został wtedy poważnie uszkodzony. Zniszczenia pogłębiały się jeszcze kilkukrotnie, podczas antytureckich powstań w latach: 1652, 1822, 1841 i wreszcie w 1867 roku podczas powstania kreteńskiego (1866-1869). Pamiątką z tamtych czasów jest osmańska kula tkwiąca do dziś w ścianie absydy. W czasie II wojny światowej klasztor został częściowo zniszczony przez niemieckie bombardowania.

Monastyr zbudowany jest na pochyłym, sztucznie wyrównanym terenie. Trójnawowy kościół klasztorny w stylu weneckim (katolikon) zajmuje wschodnią część dziedzińca i poświęcony jest Dziewicy Hodigitria (gr. ή oδηγήτρια oznacza wskazującą drogę i jest to najstarszy i najbardziej rozpowszechniony typ ikonograficzny przedstawienia Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na ręku). Odpust obchodzi w święto Zaśnięcia Bogurodzicy 15 sierpnia (gr. Κοίμηση της Θεοτόκου – święto to odpowiada katolickiemu Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny). W 1708 roku przed kościołem postawiono charakterystyczną fontannę, natomiast w XIX wieku dobudowano do niego boczne kaplice i dzwonnicę. We wnętrzu na uwagę zasługują bogato rzeźbione drzwi oraz drewniany ikonostas x XVII wieku z ikonami hagiografa Parteniosa. Na ścianach katolikonu wyeksponowane są różne ikony kreteńskiej szkoły hagiograficznej pochodzące z XVI, XVII i XVIII wieku.

Wokół kościoła znajdują się inne budynki klasztorne – m.in cele, bank, magazyny czy piwnice, a także przyklasztorne muzeum, w którym możemy podziwiać stare księgi i rękopisy oraz cenne ikony. Do najważniejszych z nich należą te przedstawiające Ukrzyżowanie, oraz św. Mikołaja, napisane w XVII wieku przez Konstantyna Paleocapa oraz XV-wieczne ikony autorstwa Andreasa Ritzosa z wizerunkami Eleusy (Matki Bożej Miłosiernej) a także Chrystusa Najwyższego Kapłana. W muzeum zobaczymy także szaty liturgiczne oraz przedmioty kultu religijnego. Na terenie klasztoru mieści się również Kreteńska Akademia Prawosławna (gr. Ορθόδοξος Ακαδημία Κρήτης), siłownia, basen, szkoły i internat.

Godziny otwarcia klasztoru dla zwiedzających zależą od okresu turystycznego:

od kwietnia do października: poniedziałek – piątek, oraz niedziela: 08:00-14:00 i 16:00-19:00; sobota: 16:00-19:00
od listopada do marca: poniedziałek – piątek, oraz niedziela: 08:00-14:00 i 16:00-17:30; sobota: 16:00-17:30

Wstęp do klasztoru jest wolny, natomiast chcąc zwiedzić klasztorne muzeum należy wnieść opłatę w wysokości 2 euro za osobę. Przed klasztorem znajduje się spory, bezpłatny parking.

Przez Klasztor Gonia przewinęło się też wiele znanych greckich osobistości – m.in Misail Apostolidis (gr. Μισαήλ Αποστολίδης) – osobisty nauczyciel języka greckiej króla Ottona, oraz pierwszy rektor Uniwersytetu Ateńskiego.

Dogodne usytuowanie klasztoru blisko drogi narodowej sprawia, że warto tu zajrzeć spędzając wakacje w zachodniej Krecie. Nieduża odległość od popularnych turystycznych destynacji a także sąsiedztwo cudownej plaży Afrata czynią klasztor Odigitria miejscem, które można zwiedzić bez specjalnego nadkładania drogi i tracenia czasu na dojazdy. Jeśli jesteście zafascynowani architekturą, kochacie historię czy doceniacie sztukę hagiograficzną to dopiszcie ten klasztor do swoich planów wakacyjnych. Nie będziecie zawiedzeni.