Lato

Niegdyś potężne, doryckie miasto wybudowane na wzgórzu, dziś przyciąga turystów głównie piękną panoramą Zatoki Mirabello (gr. Κόλπος Μιραμβέλου) i Agios Nikolaos (gr. Άγιος Νικόλαος). Ruiny starożytnego miasta Lato (gr. Λατώ) znajdują się zaledwie 3 kilometry na północ od popularnej wioski Kritsa (gr. Κριτσά), na wysokości około 380 metrów n.p.m.

coins — Monety używane w Lato. Zdjęcie z zasobów portalu cretanbeaches.com

Nazwa miasta pochodzi prawdopodobnie od doryckiej wymowy imienia tytanidy Leto (bogini z pokolenia olbrzymów, istniejącej jeszcze przed bogami olimpijskimi), która była tu czczona. Nie ona jednak patronowała osadzie – mieszkańcy zawierzali swój los bogini Ejlejtyji (gr. Εἰλείθυια), córce Zeusa i Hery, która opiekowała się kobietami w trakcie porodu i połogu. To jej wizerunek zdobił monety które biło Lato. Miasto swój rozkwit przeżyło w VII wieku p.n.e. za panowania Dorów, choć powstało już w czasach minojskich. To wtedy stało się silnym miastem-państwem (polis), kontrolującym znaczne terytorium. Istniało aż do czasów rzymskich, kiedy to mieszkańcy ze względu na rosnące znaczenie handlu morskiego przenieśli się z górskiej twierdzy do swojego portu Kamara (gr. Καμάρα) – dzisiejszego Agios Nikolaos.

Lato było typowym miastem doryckim i jest jednym z najlepiej zachowanych miast z okresu hellenistycznego. Pierwsze prace wykopaliskowe w tym miejscu prowadził Arthur Evans w latach 1894 – 1896. Były one kontynuowane przez archeologów z tzw. Francuskiej Szkoły Archeologicznej, którymi dowodził J. Demargne. Zwiedzanie stanowiska archeologicznego zaczynamy od wąskiej bramy miejskiej. Za nią znajdowały się trzy dziedzińce umożliwiające szczegółową kontrolę przybywających do miasta. Prowadząca schodami droga prowadzi turystów do centralnego placu, czyli agory. Po prawej stronie mijamy pozostałości sklepów i warsztatów, po lewej natomiast ruiny prostych, dwupokojowych domów i wież strażniczych.

Agora została wkomponowana między szczyty wzgórz i możemy na niej zobaczyć pozostałości świątyni z IV – III wieku p.n.e. oraz głęboką cysternę gromadzącą wodę. Tuż obok niej znajduje się stoa, czyli zadaszony portyk, wykorzystywany prawdopodobnie jako miejsce handlu. Na północnym krańcu planu duże schody prowadziły do prytanejonu – siedziby władz miejskich. Prytanejon przypominał swoją budową teatr i podzielony był na trzy skrzydła. Centralne skrzydło było wykorzystywane jako sala konferencyjna oraz jadalnia dla oficjeli i ich gości.

W Lato urodził się admirał Nearchos (gr. Νέαρχος), jeden z żeglarzy armii Aleksandra Wielkiego (gr. Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας). Podczas indyjskiej kampanii wojennej prowadził flotę 800 okrętów przez rzekę Indus do Zatoki Perskiej. Wspomnienia z jego podróży z Indii do Suzy zachowały się w dziele Indike autorstwa Flawiusza Arriana (gr. Ἀρριανός). Jego ojciec, Androtimos (gr. Ανδρότιμος) był władcą Lato, a następnie przeniósł się do Macedonii, gdzie został doradcą króla Filipa II. Młody Nearchos wyjechał razem z nim i dorastał wraz z Aleksandrem (później Wielkim).

Będąc w pobliżu Kritsy warto odwiedzić ruiny jednego z najsilniejszych miast Krety. Położone nieco na uboczu stanowisko archeologiczne, poza zachowanymi w stosunkowo dobrym stanie zabudowaniami, oferuje także panoramiczny widok na zatokę. I z reguły nie jest oblegane przez turystów, co sprzyja zwiedzaniu i próbom wyobrażenia sobie miasta w czasach doryckiego panowania. A bliskość trasy narodowej i innych ciekawych atrakcji sprawiają, że nie stracicie zbyt wiele czasu w samochodzie. A jeżeli jeszcze nie jesteście przekonani, to obejrzyjcie film prezentujący wykopaliska z lotu ptaka.

Stanowisko archeologiczne Lato (gr. Αρχαιολογικός Χώρος Λατώ) jest czynne od wtorku do niedzieli w godzinach 08:30 – 15:00 (wyłącznie od kwietnia do listopada – w pozostałych miesiącach jest nieczynne). Wstęp jest płatny i wynosi około 3 euro.