Klasztor Chrysoskalitissa (gr. Μονή Χρυσοσκαλίτισσας) przyciąga zwiedzających cudownymi, panoramicznymi widokami oraz pewną intrygującą legendą. Chrysoskalitissa w języku greckim oznacza bowiem „złoty stopień” – i taki właśnie jest ponoć ostatni, 98 stopień schodów prowadzących do tego klasztoru. Nie każdy turysta będzie miał jednak szansę go zobaczyć. Tylko Ci, których wiara jest prawdziwa, a serce czyste dostąpią tego zaszczytu. Najprawdopodobniej niewielu spełniało te rygorystyczne warunki, bowiem zgodnie z inną legendą złoty stopień sprzedano już w XVII wieku, aby patriarcha Konstantynopola był w stanie spłacić swoje długi.
Śnieżnobiały monastyr położony jest nad samym brzegiem morza. Znajduje się około 70 kilometrów na południe od Chania (gr. Χανιά), bardzo blisko plaży Elafonisi (gr. Παραλία Ελαφονήσι). Z wyglądu przypomina fortecę, osadzoną na 35 metrowej skale z bezkresnym widokiem na Morze Śródziemne. Wysokie, kamienne mury ponad którymi góruje kościół to pokłosie niespokojnych czasów z XVII, XVIII i XIX wieku.
Dokładna data powstania klasztoru nie jest znana. Powszechnie wiadomo, że istniał już w czasach okupacji weneckiej, choć co ciekawe – informacje o nim są wyjątkowo skąpe. Pierwsze udokumentowane informacje o monastyrze pochodzą z 1637 roku, kiedy to został on wymieniony w weneckim spisie klasztorów. Zgodnie z miejscowymi podaniami, w 1527 roku na terenie klasztoru pochowano Kreteńskich buntowników – Georgiosa i Petrosa Kantanoleona, o których w swoim dziele pt. Wesela Kreteńskie (gr. Οι Κρητικοί Γάμοι) pisał Spiridon Zambelios (gr. Σπυρίδων Ζαμπέλιος).
Nowsze dane pochodzą dopiero z XIX wieku, kiedy to wzniesiono zachowany do dziś klasztorny kościół katolikon. Został on zbudowany w 1894 roku, w celu zastąpienia starszego, wykutego w jaskini kościoła. Jego wnętrze charakteryzuje prostota – pozbawiony jest wytwornych zdobień i fresków. Składa się z dwóch naw, z których jedna poświęcona jest Matce Bożej, natomiast druga świętej Trójcy. W katolikonie do dziś zachowała się cudowna ikona Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z drugiej połowy XVII wieku. Znajdziecie tu też małe muzeum klasztorne, w którym możecie podziwiać ikony, szaty liturgiczne i zabytkowe księgi.
W 1900 roku Turcy rozwiązali miejscową wspólnotę klasztorną, a należące do niej włości sprzedali. Pomimo tego, w monastyrze dobrowolnie pozostało kilku zakonników by ochronić jego zabudowania. W czasie II Wojny Światowej klasztor przekształcono w posterunek wojskowy, a budynki klasztorne uległy poważnemu uszkodzeniu. Do dziś najlepiej zachował się katolikon, turystom udostępniono do zwiedzania także zakonną cela.
Klasztor Chrysoskalitissa otwarty jest codziennie w godzinach 09:00 – 13:00 oraz 16:00 – 19:00. Wstęp jest płatny, i kiedy byłem tam kilka lat temu wynosił 2 euro od osoby.
Wybierając się na plażę Elafonisi warto zajrzeć do klasztoru Chrysoskalitissa – pomimo stosunkowo skąpych danych na jego temat, widoki które zapewnia są oszałamiające i warte nadłożenia pięciu kilometrów, jakie dzielą go od plaży. A może spełnicie stawiane warunki i to właśnie Wam objawi się ostatni, złoty stopień prowadzących do monastyru schodów? Tego Wam serdecznie życzę.
