W starożytności Grecja była jednym z największych i najbardziej znaczących producentów wina na świecie. Dziś jej trunki są mniej znane – przynajmniej w Polsce, która nie jest wysoko na liście eksportowych destynacji. Zresztą greckie wina w większości spożywane są przez mieszkańców i turystów – zaledwie 13% całej produkcji jest eksportowane za granicę. A szkoda, bo smakiem nie odbiegają od tych produkowanych we Włoszech czy Francji.
Na terytorium Grecji znajduje się około 61 500 hektarów winnic, które uprawiane są przez prawie 180 tysięcy rolników. Średnia roczna produkcja wina wynosi około 2,5 miliona hektolitrów, co czyni ją 17 największym producentem. Mimo stosunkowo wysokiej pozycji pod względem ilości produkowanego wina, przekłada się to zaledwie na 1% udziału w globalnym rynku winiarskim (dla porównania, pierwsza trójka na liście: Włochy, Francja i Hiszpania, razem stanowią 53% rynku). Uprawiane są tu różne, głównie stare, lokalne szczepy winogron, z których najważniejszymi (i najbardziej znanymi) są: Savatiano, Roditis i Agiorgitiko.
Kreteńskie winnice stanowią niespełna 12% wszystkich winnic Grecji. Są tu uprawiane głównie odmiany Vilana, Vidiani, Dagni, Malvazia di Candia oraz Muscat of Spina (odmiany białe), a także Kotsifali, Mandilari, Liatiko oraz Romeiko (odmiany czerwone). Część z nich znajdziecie we wsi Anoskeli (gr. Ανώσκελη), w której mieści się rodzinna winiarnia i oliwiarnia. Przedsiębiorstwo znajduje się około 15 kilometrów na południe od Kolymbari (gr. Κολυμβάρι) i niespełna 30 kilometrów na zachód od Chania (gr. Χανιά).
Anoskeli to mała wioska leżąca na wysokości 250 metrów n.p.m, otoczona gajami oliwnymi, winnicami i drzewami cytrusowymi. We wsi urodziło się kiedyś trzech braci Mamidakis – Kyriakos, Georgios i Nikolaos, którzy w poszukiwaniu lepszego życia i wykształcenia przenieśli się do Aten. Tam zajęli się pracą w sektorze naftowym a w niedługim czasie ich firma stała się jedną z największych przedsiębiorstw handlujących ropą w Grecji. Pomimo sukcesów, bracia pozostali wierni swojemu miejscu pochodzenia i rodzinnym tradycjom.
W 1983 roku założyli firmę Anoskeli S.A. (gr. Αγροτική Εταιρεία Ανώσκελη ΑΕ), a w 1988 roku zakupili starą oliwiarnię. Początkowo produkowali oliwę wyłącznie na własny użytek, jednak z biegiem czasu i wzrostem zainteresowania turystów z całego świata najlepszej jakości oliwą, podjęli decyzję o rozbudowie zakładu i zakupie maszyn butelkujących. W 2009 roku rozszerzyli działalność o produkcję lokalnych, kreteńskich win. W 2014 roku otworzyli swój zakład dla turystów – powstała sala degustacyjna, w których goście mogą poznać historię rodzinnego przedsiębiorstwa, a także skosztować produkty rodziny Mamidakis.
Dziś oliwiarnia to ponad 400 metrów kwadratowych, obejmujących nowoczesną, w pełni zautomatyzowaną linię rozlewniczą, stanowiska standaryzacyjne oraz magazyn ze zbiornikami na ponad 1000 ton oliwy. Gaje oliwne należące do rodziny zajmują powierzchnię około 122 000 metrów kwadratowych, na których rośnie niespełna 3000 drzew. Winnica to prawie 17 000 metrów kwadratowych oraz kolejne 600 metrów części produkcyjnej – m.in. linia butelkowania, oraz piwnica na 35 000 litrów wina i 30 beczek z francuskiego dębu. Przedsiębiorstwo należy do stowarzyszenia kreteńskich producentów win (Wines of Crete), co gwarantuje wspaniały smak końcowego produktu, oraz stały nadzór nad jakością całego procesu produkcji.
Winiarnia jest czynna cały rok. Anoskeli proponuje turystom wycieczkę po całym zakładzie, podczas której poznacie park maszynowy oraz zgłębicie szczegóły produkcji oliwy i wina. Po takiej wycieczce, nie pozostaje nic innego jak usiąść na tarasie degustacyjnym aby spróbować wszystkich produktów Anoskeli. A jest z czego wybierać. Do sztandarowych win należą:
- czerwone wino Ano Playa (gr. Άνω Πλαγιά Ερυθρό) – wytrawne wino, oznaczone symbolem Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG). Dojrzewa w beczkach z francuskiego dębu przez 10 miesięcy. W większości składa się z winogron odmiany Syrah (80%), pozostałe dwadzieścia procent to szczepy Grenache (10%) oraz Cabernet Souvignon (10%). W smaku wyczuwalne są dojrzałe taniny, a wino cechuje się jasnopurpurowym kolorem i średnią kwasowością. Deklarowany potencjał starzenia wynosi maksymalnie 15 lat.
- białe wino Ano Playa (gr. Άνω Πλαγιά Λευκό) – wytrawne wino, składające się po połowie ze szczepów Asyrtiko oraz Malagouzja. Cechuje się wysoką kwasowością, a w smaku wyczuwalny jest aromat kwiatów i żółtych owoców. Potencjał starzenia określono na maksymalnie 3 lata.
- różowe wino Ano Playa (gr. Άνω Πλαγιά Ροζέ) – wytrawne wino, oznaczone symbolem Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG) i składające się po połowie ze szczepów Syrah i Grenache, które najlepiej spożyć do trzech lat od zbioru. Jasnoróżowy kolor, a smak to przede wszystkim świeżość i wysoka kwasowość.
- czerwone wino Anoferia Syrah (gr. Ανωφέρεια Syrah) – wytrawne wino, oznaczone symbolem Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG) i składające się wyłącznie z winogron odmiany Syrah. Głęboki, rubinowy kolor i zrównoważony smak szałwii i werbeny, a z czasem także czerwonych owoców – maliny i wiśni z dodatkiem cynamonu i wanilii. Potencjał starzenia wynosi maksymalnie 5 lat.
- czerwone wino Anoferia (gr. Ανωφέρεια Ημίγλυκος) – półsłodkie wino, oznaczone symbolem Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG), będące czystym produktem ze szczepu Cabernet Souvignon. Głęboki, czerwony kolor, umiarkowana kwasowość i mocno wyczuwalny aromat owocowy – głównie truskawek i wiśni. Można je przechowywać do trzech lat.
- białe wino Anoferia Vilana (gr. Ανωφέρεια Βηλάνα) – białe wytrawne wino oznaczone symbolem Chronionego Oznaczenia Geograficznego (ChOG), składające się wyłącznie z winogron szczepu Vilana, jednego z najbardziej klasycznych kreteńskich szczepów. Intensywny smak cytrusów, zrównoważona harmonia i delikatne aromaty wanilii i zielonego jabłka. Wino świeże – najlepiej spożyć je do dwóch lat od zbioru.
Wielbiciele mocniejszych trunków mogą skosztować i zakupić dwa warianty tradycyjnej greckiej tsikoudii (gr. τσικουδιά), zwanej inaczej raki (gr. ρακί) o nazwie Ano Kato (gr. Άνω Κάτω) lub po prostu Anoskeli. Oba są produktami podwójnej destylacji, z tym że ten pierwszy pochodzi wyłącznie z wyselekcjonowanych winogron rosnących w tutejszej wiosce. Drugi to mieszanka białych winogron uprawianych w regionie Kissamos (gr. Δήμος Κισσάμου). Charakteryzują się delikatnym zapachem winogron, doskonałą klarownością i zrównoważonym smakiem. Znakomite jako aperitif, bądź środek na lepsze trawienie, szczególnie po obfitej, greckiej biesiadzie.
Poza alkoholami, Anoskeli produkuje także oliwę o tej samej nazwie, od której zaczynała się przecież historia rodzinnej firmy. Jest to jednoodmianowa oliwa z oliwek z pierwszego tłoczenia, o średniej kwasowości 0,5%. Powstaje z odmiany Koroneiki (gr. Κορωνέικη), dzięki której końcowy produkt cechuje się delikatnym, owocowym aromatem. Produkt posiada oznaczenie Chroniona Nazwa Pochodzenia (PDO) i był wielokrotnie nagradzany – m.in. medalem na Międzynarodowym Konkursie Oliwy w Nowym Jorku (złotym – 2021, 2022 i srebrnym – 2019, 2020), czy nagrodą Prestige Gold Award na Międzynarodowym Konkursie Oliwy w Izraelu (2019, 2020, 2021). Anoskeli produkuje także wariant BIO swojej oliwy, pochodzący wyłącznie z upraw ekologicznych regionu Kolymbari. Oliwy dostępne są w szklanych butelkach o pojemności: 100 ml, 250 ml, 750 ml oraz 1 l, a także metalowych puszkach: 250 ml, 500 ml, 750 ml, 1l, 1,5 l, 4l, oraz 5 l.
Wizytę w Anoskeli warto zarezerwować wcześniej aby mieć pewność, że znajdziecie wolny stolik! Poza turystami indywidualnymi częstymi gośćmi są grupy zorganizowane. Rezerwacji można dokonać poprzez stronę internetową winiarni, a także telefonicznie (+30 28240 83126) lub mailowo ([email protected]). Do wyboru są dwa warianty: pierwszy to wycieczka degustacyjna: zwiedzanie z przewodnikiem, połączone z drobną przekąską akompaniującą degustacji oliwy z oliwek, pięciu różnych win oraz tsikoudii, w cenie 12 euro od osoby. Wizyta trwa około 90 minut. Druga opcja to wyłącznie degustacja, trwająca około 60 minut, w cenie 10 euro od osoby. Oba warianty są dostępne od poniedziałku do soboty w godzinach: 10:00 – 18:00.
Jeżeli jesteście wielbicielami win to warto zajrzeć do Anoskeli. Położona w dobrej pod względem dojazdu lokalizacji winiarnia, wprowadzi Was w proces produkcji oliwy, wina i raki, a degustacja pozwoli na poznanie lokalnych szczepów winogron i dostrzeżenie subtelnych różnic pomiędzy ich smakiem. Wartością dodaną waszych kreteńskich wakacji będzie także odkrycie małych, rodzinnych biznesów, nie tylko rozsławiających Kretę za granicą ale także przyczyniających się do jej turystycznej atrakcyjności. W Polsce zachwycamy się produktami regionalnymi – zróbmy to samo w Grecji, a napewno docenimy jej różnorodność. A zresztą – czy może być przyjemniejszy sposób na spędzenie gorącego, letniego popołudnia niż sączenie wspaniałego, lokalnego wina, na cudownym tarasie widokowym, w małej, górskiej wiosce?
