Botanical Park & Gardens of Crete, to jeden z kilku (chyba największy) ogrodów botanicznych które znajdziemy na Krecie. Znajduje się we wsi Skordalou (gr. Σκορδαλού) położonej u stóp Gór Białych (gr. Λευκά Όρη) około 25 kilometrów na południe od Chania.
Historia założenia tego ogrodu ma swój początek w 2003 roku, kiedy to potężny pożar zniszczył ogromne obszary ziemi, pozostawiając po sobie tylko popiół. Wpływ zniszczeń gospodarczych i środowiskowych na wieś był ogromny – spaleniu uległo ponad sto tysięcy drzew oliwnych i pomarańczowych, wśród których najstarsze okazy miały przeszło czterysta lat. Spaleniu uległy także gaje oliwne gospodarza tego ogrodu – Petrosa Marinakisa. Patrząc na spaloną ziemię właściciel wraz z trzema braćmi postanowił założyć w tym miejscu ogród, który przywróci życie do ich ziemi. Zresztą do dzisiaj, na dziedzińcu ogrodów stoi spalone drzewo oliwne, które przypomina turystom o tragicznej historii tej ziemi.
Ogród botaniczny (a właściwie ogrody – bo właściciele podzieli kolekcję na mniejsze, tematyczne części) oferują niepowtarzalną okazję do poznania flory (i w pewnym zakresie również fauny – o tym później) Krety i nie tylko. W kolekcji znajdują się bowiem drzewa owocowe, zioła, rośliny przyprawowe i lecznicze oraz ozdobne z całego świata. W ogrodach byłem dwukrotnie – w 2017 i 2021 roku i obie wizyty wspominam niezwykle miło.
Powierzchnia ogrodów to przeszło 20 hektarów i wciąż się powiększa. Właściciele z roku na rok rozszerzają swoją kolekcję o kolejne okazji roślin i rearanżują układ ogrodów. Ogrody podzielone są na następujące części:
- Ogród śródziemnomorskich drzew owocowych
- Ogród wiśniowy
- Ogród cytrusowy
- Ogród tropikalny
- Ogród ziół śródziemnomorskich i roślin endemicznych dla Krety
- Winnica
W ogrodzie wytyczone są dwa podstawowe kierunki zwiedzania – krótszy (około godziny) oraz dłuższy (około dwóch godzin). Ze swojej strony polecam oczywiście dłuższy, którym przejdziemy przez wszystkie części ogrodów i będziemy mieli okazję zobaczyć całą kolekcję. Krótsza ścieżka będzie odpowiednia dla osób mających problemy z poruszaniem się. Większość ścieżek w ogrodach to ścieżki żwirowe z liczną zmianą poziomów (stopniami) – poruszamy się tu bowiem po zboczu wzgórza). Całkowita długość dłuższej trasy wynosi około 2,5 kilometra.
Przy każdej roślinie znajdziemy tabliczkę informacyjną w języku angielskim i greckim, mówiącą nam o nazwie i pochodzeniu rośliny, a także w wielu przypadkach dostarczającej nam dodatkowe informacje i ciekawostki – np. o zastosowaniu użytkowym rośliny. W wielu częściach ogrodu zaaranżowano również ukryte w cieniu ławeczki, na których możemy usiąść, podziwiać niekończącą się zieleń i upajać się zapachem kwitnących ziół.
Poza florą, w ogrodach znajdziemy również faunę. Jako że Kreta znajduje się na skrzyżowaniu trzech kontynentów, jest znakomitym miejscem na odpoczynek dla tysięcy migrujących ptaków. Te najczęściej obserwowane w ogrodach to między innymi jastrzębie, kruki, wilgi, zięby, makolągwy, kosy, dudki, słowiki czy rudziki. W ogrodzie zaaranżowano jezioro, przy którym ptaki chętnie się zatrzymują. Podobno widziano tam też bociany. Prócz tego znajdziemy tam też ptaki typowo gospodarskie – m.in. kaczki czy pawie.
W końcowej części ogrodu znajdziemy też zagrodę ze zwierzętami hodowlanymi – m.in osłami czy kozami, a wśród nich, chyba najsłynniejszą ich przedstawicielkę na Krecie – dziką kozę kri kri (łac. Capra aegagrus cretica), będącą podgatunkiem kozy bezoarowej, dawniej rozpowszechnioną we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego, a dziś spotykaną tylko na Krecie. Jej wizerunek jest częsty na antycznych freskach, pieczęciach czy monetach, jako symbol wszystkiego co dzikie, piękne i nieokiełznane.
Kozy kri kri występują również w wąwozie Samaria, w którym wielu turystów przekonanych jest że na nie natrafiło. Najczęściej jednak są w błędzie, i za dziką kozę kreteńską biorą jej koleżankę – kozę domową. W rzeczywistości, wcale nie jest tak łatwo zobaczyć kozę kri kri w Samarii – z reguły chadzają z dala od turystycznego szlaku, po skalnych półkach, chowając się przed wzrokiem i obiektywami aparatów. Tym bardziej warto więc wybrać się do ogrodów, aby bez cienia przekonać się, jak wygląda koza kri kri.
Na terenie całych ogrodów, natkniecie się też na różne gatunki płazów i gadów, przemykające po rozgrzanych kamieniach. Przy odrobinie szczęścia zobaczycie m.in. żabę kreteńską (łac. Pelophylax cretensis lub Rana cretensis), rzekotkę drzewną (łac. Hyla arborea), jaszczurkę kreteńską (łac. Podarcis cretensis), czy jaszczurkę trójpręgą (łac. Lacerta trilineata). Wasze drogi mogą też przeciąć kręgowce – borsuki kreteńskie , zające, jeżozwierze, fretki, łasice czy kreteńskie myszy cierniste.
Zwiedzanie ogrodów rozpoczynamy i kończymy w budynku, w którym znajduje się kasa, sklepik z pamiątkami i restauracja. Razem z biletami wstępu otrzymacie też małą butelkę schłodzonej wody mineralnej na osobę – nie musicie więc zabierać ze sobą własnej. Bilety wstępu kosztują 6 euro dla osoby dorosłej i 4 euro dla dzieci od 6 do 12 roku życia. Dla dzieci poniżej 6 roku życia wstęp jest darmowy.
Na wizytę w ogrodach warto zarezerwować sobie więcej czasu, niż wspomniane przeze mnie wyżej dwie godziny. Dla odwiedzających nie ma limitu czasowego, a ogrody zachęcają do nieśpiesznego ich zwiedzania. Ogrody są czynne od początku marca do końca listopada w godzinach: 09:00 – 20:30. Ze względu na naturalnych mieszkańców ogrodów, wejście z psami jest zabronione.
Na terenie budynku ogrodów znajduje się sklepik z ziołami, nalewkami i miodami – ceny jednak są nieco zawyżone, więc jeżeli macie możliwość zrobienia zakupów w innym miejscu, to zróbcie to. Działa tu też restauracja oferująca tradycyjne potrawy z nowoczesnym twistem. Jadłem tam dwukrotnie i mogę stwierdzić, że jedzenie jest bardzo smaczne, jednak ceny, podobnie jak w sklepiku są wyższe niż w innych kreteńskich tawernach. Jeżeli postanowicie się tam stołować – polecam szczególnie sok z gorzkich pomarańczy. Jest rewelacyjny!
Dojazd samochodem jest bezproblemowy – ogrody dysponują niewielkim parkingiem. Dla osób niezmotoryzowanych KTEL oferuje połączenie z Centralnego Dworca Autobusowego w Chania. Autobus odjeżdża o godzinie 09:30, a powrót z ogrodów przewidziany jest na godzinę 14:30. Po drodze autobus zbiera pasażerów z Agia Apostoli, Stalos, Agia Marina i Platanias.
Wszystkim odwiedzającym Kretę, mogę szczerze polecić wizytę w Botanical Park & Gardens of Crete. Będzie to znakomity odpoczynek od plażowania i kąpieli, dający okazję do poznania roślin z całego świata. Ogrody są też idealnym miejscem na oderwanie się od codzienności i znalezienie chwili wyciszenia.
