Wzgórze Proroka Eliasza

Malownicze Wzgórze Proroka Eliasza (gr. Λόφος Προφήτη Ηλία) ma dla Kreteńczyków szczególne znaczenie. O historii walk o niepodległość i przyłączenie wyspy do Grecji przypominają tu groby dwóch greckich premierów. A turyści z pewnością docenią panoramę Chanii (gr. Χανιά) rozciągającą się ze wzgórza.

Wzgórze Proroka Eliasza leży około 5,5 kilometra na północny wschód od Chanii i góruje nad nią. Roztacza się stąd panoramiczny widok na zatokę, dawną stolicę wyspy i położone w oddali Góry Białe (gr. Λευκά 'Ορη). Na szczycie wzniesienia w lutym 1897 roku, w czasie walk o niepodległość, kreteńscy partyzanci po raz pierwszy podnieśli grecką flagę.

W tym samym czasie Eleftherios Venizelos (gr. Ελευθέριος Βενιζέλος), późniejszy premier Grecji negocjował z przywódcami Rosji, Włoch i Wielkiej Brytanii możliwość przyłączenia Krety do Grecji. Mocarstwa te były bowiem przeciwne unii wyspy z kontynentem.W południe, 9 lutego tego samego roku, połączona flota włoska i rosyjska zbombardowały wzgórze.

Gdy jeden z wystrzelonych pocisków trafił w drzewiec flagi łamiąc go, grecki bojownik – Spyros Kagiales (gr. Σπύρος Καγιαλές), ryzykując własne życie wzniósł ją ponownie. Tylko po to, aby symbol jedności Grecji z Kretą mógł nadal powiewać nad wzgórzem. Zdumieni odwagą Kagialesa marynarze wstrzymali dalszy ogień. Włoski wiceadmirał floty Felice Canevaro napisał w swoich pamiętnikach:

Podniesienie flagi w tak heroiczny sposób było momentem w moim życiu, którego nigdy nie zapomnę.

Wydarzenia z 1897 roku upamiętnia pomnik bohatera, trzymającego poszarpaną i podziurawioną od kul, ale wciąż powiewającą grecką flagę. Niestety walki nie zakończyły się przyłączeniem Krety do Grecji, jednak wyspa uzyskała względną niepodległość. 4 grudnia tego samego roku w Stambule podpisano traktat pokojowy, który gwarantował Krecie autonomię, jednak pod protektoratem osmańskim.

Na wzgórzu znajduje się także wenecki kościół, pierwotnie poświęcony prorokowi Elizeuszowi. W XVI wieku zmieniono jego patrona na proroka Eliasza (gr. Ιερός Ναός Προφήτη Ηλία). Podczas bombardowań został zniszczony a następnie odrestaurowany przez Rosjan, którzy wierzyli, że eksplozja armaty na ich flagowym okręcie była karą proroka za zniszczenie świątyni.

Obok świątyni, znajdują się groby dwóch greckich premierów – Eleftheriosa Venizelosa, oraz jego syna Sofoklesa (premiera w latach 1944 – 1951). Pierwszy z nich, był jednym z najwybitniejszych postaci współczesnej Grecji. Urodzony w 1964 roku na Krecie, bohater walk o niepodległość i zwolennik enosis – czyli unii z Grecją. Współtworzył grecką konstytucję, a w latach 1910 – 1933 (z przerwami) szefował greckiemu rządowi (przez łącznie 8 kadencji). Przeżył kilka zamachów na swoje życie, a w 1935 roku sam zorganizował (nieudany) zamach stanu. Skazany na śmierć uciekł do Paryża, gdzie zmarł w 1936 roku.

Tak Kreteńczycy, jak i wszyscy Grecy mają ogromny szacunek do Venizelosa, którego osobiste wysiłki sprawiły, że Grecja na początku XX wieku podwoiła swoje terytoria i stworzyła nowoczesne państwo. On sam poprosił, aby pochować go właśnie w tym miejscu – na wschód od jego rodzinnego domu (który mieści się w dzielnicy Chalepa w Chanii), z pięknym widokiem na Morze Egejskie (gr. Αιγαίο Πέλαγος) i Góry Białe. Na jego nagrobku wyryto fragment mowy pogrzebowej:

Drodzy Przyjaciele, tutaj pogrzebany był prawdziwie odważnym i oddanym człowiekiem – dla siebie i ludzi których głosami został powołany do rządzenia. Być może popełniał błędy, ale nigdy nie brakowało mu odwagi, nigdy nie był fatalistą i nigdy nie czekał, by ujrzeć swój kraj w dobrobycie. Służył temu krajowi wszelkimi możliwymi środkami, oddaną duszą i ciałem.

Dojazd na wzgórze nie powinien stanowić problemu – zarówno dla zmotoryzowanych, jak i polegających na komunikacji miejskiej. Ci pierwsi docenią duży parking przed wejściem na wzgórze. Dla tych drugich przewidziano przystanek autobusowy tuż obok.

Aby dotrzeć tu komunikacją miejską, należy wsiąść do autobusu linii 18 relacji Chania – Kounoupidiana, który odjeżdża z placu 1866 roku i wysiąść na przystanku Grób Venizelosa. Autobus kursuje średnio co 20 minut w dni robocze, co pół godziny w soboty, i raz na godzinę w niedziele. Bilet kosztuje około 1,50 euro, lub 2,50 euro (nabyty u kierowcy). Najnowszy rozkład jazdy znajdziecie tutaj (aktualizacja z 1 maja 2022 r.).

Spędzając wakacje w Chanii, warto wybrać się na tą krótką wycieczkę – samemu, lub w zorganizowanej grupie. Wiele biur podróży podczas wycieczek fakultatywnych po mieście zahacza o wzgórze proroka Eliasza. Przykre jest, że najczęściej turyści traktują je tylko jako punkt widokowy, zapewniający znakomitą panoramę Chanii. Nie mają czasu (albo ochoty) zagłębić się w historię niepodległości Krety. Zachęcam, aby wizytę w tym miejscu potraktować jako swoisty pomnik pamięci i spróbować zrozumieć, czym dla Greków jest wolność, niepodległość i suwerenność. O którą tak długo walczyli.