Monarchia Grecji (gr. Μοναρχία της Ελλάδας) została utworzona przez Konferencję Londyńską w 1832 roku, na mocy której zniesiono I Republikę Grecką i trwała aż do 1973 roku. Owe spotkanie przywódców Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji miało ustanowić stabilny rząd w Grecji, mogący pokierować odradzającym się po rewolucji państwem. Ustalenia zostały ratyfikowane w Traktacie Konstantynopolitańskim w tym samym roku.
Grecja po trwającej osiem lat rewolucji (1821-1829) uwalnia się spod rządów Imperium Osmańskiego i z pomocą Wielkiej Brytanii, Francji i Rosji proklamuje niepodległość. W 1830 roku wspomniane trzy państwa w Protokole Londyńskim kreślą nowe granice, nowego państwa. Wszystko wydaje się iść dobrą drogą, do czasu morderstwa gubernatora Republiki Greckiej Ioannisa Kapodistriasa (gr. Ιωάννης Καποδίστριας) w Nauplionie (gr. Ναύπλιο) w 1831 roku. Grecy znów pogrążyli się w zamieszaniu, a wielkie europejskie mocarstwa dążyły do formalnego ugruntowania pozycji Grecji na arenie międzynarodowej. W maju 1832 roku, brytyjski minister spraw zagranicznych na spotkaniu z dyplomatami francuskimi i rosyjskimi zaproponował, że Grecja powinna zostać monarchią, bo tylko taki ustrój okiełzna burzliwą grecką krew.
Jednak Grecja nie miała swojej rodziny królewskiej, której mogłaby zaproponować objęcie korony. Dlatego już na Konferencji Londyńskiej zaczęło się poszukiwanie nowego monarchy. Początkowo tron zaproponowano księciu Saksonii-Voburga i Gothy Leopoldowi, ale ten odmówił by krótko później zostać wybranym królem Belgów. Drugim typem był bawarski książę Otton, który propozycję przyjął. Ustanowiono także linię sukcesji, według której korona w przypadku śmierci Ottona miała przechodzić do jego potomków lub młodszych braci, w razie gdyby ten nie doczekał się dzieci. Postanowiono także, że korony Grecji i Bawarii nie zostaną połączone.
I tak, pierwszym królem Grecji został Otton z dynastii Witelsbachów, określany tytułem: Jego Wysokość Otton I, król Grecji (gr. Ὄθων). Panował nieprzerwanie przez 30 lat, aż do jego obalenia w 1862 roku. Wtedy też odbyło się referendum mające wskazać nowego następcę tronu. Wśród kandydatów, najwięcej głosów (95%) otrzymał książę Edynburga Alfred, czwarte dziecko brytyjskiej królowej Wiktorii. Pomimo jednoznacznego wyniku Wielka Brytania odmówiła przejęcia tronu Grecji, podobnie jak monarchie francuskie i rosyjskie. Ostatecznie królem został duński książę Wilhelm (który w referendum otrzymał zaledwie sześć głosów). Przyjął imię Jerzego I (gr. Γεώργιος Αʹ).
Jerzy I rządził aż do 1913 roku, kiedy zmarł w wieku 67 lat. Korona w udziale przypadła jego synowi, Konstantynowi I (gr. Κωνσταντῖνος Αʹ). Jego rządy nie dość że przypadły na trudny czas I Wojny Światowej, to jeszcze konflikt z premierem Eleftheriosem Venizelosem (gr. Ελευθέριος Βενιζέλος) o to, czy Grecja powinna przystąpić do wojny czy nie, doprowadził do narodowej schizmy. Po groźbach sił Ententy w 1917 roku opuścił Grecję, a tron objął jego drugi syn – Aleksander (gr. Ἀλέξανδρος). Krajem rządził krótko, bo tylko nieco ponad trzy lata. Po jego śmierci, porażce Venizelosa w wyborach parlamentarnych w 1920 roku i kolejnym referendum Konstantyn I został przywrócony na tron. Ponieważ historia lubi się powtarzać, to zaledwie dwa lata później, po porażce w wojnie grecko-tureckiej (1919-1922) abdykował po raz drugi. Tym razem królem został jego najstarszy syn Jerzy (II) (gr. Γεώργιος Βʹ).
Jerzy II rządził z przerwami – od września 1922 roku do marca 1924 roku i od listopada 1935 roku aż do śmierci w kwietniu 1947 roku. Pierwsza przerwa w sprawowaniu władzy miała miejsce po nieudanym puczu w październiku 1923 roku (zwanym zamachem stanu Leonardopoulos- Gargalidis – gr. Κίνημα Λεοναρδόπουλου-Γαργαλίδη). Po klęsce Grecji w kampanii tureckiej, mimo udanej sukcesji tronu po wygnaniu Konstantyna I, pozycja monarchii zdecydowanie osłabła. Perspektywa wyborów i prawie pewna zmiana na szczytach władzy doprowadziła do powstania koalicji zwanej Organizacją Majorów (gr. Οργάνωση Ταγματαρχών), składającej się z rojalistycznych oficerów średniego szczebla, która pozostawała w ścisłym kontakcie z byłym zastępcą szefa Sztabu Generalnego Armii i przyszłym dyktatorem Ioannisem Metaxasem (gr. Ιωάννης Μεταξάς).
Nieudany, wojskowy zamach stanu zdyskredytował monarchię i przyczynił się do powstania II Republiki Greckiej w marcu 1924 roku. W jego wyniku frakcja rojalistów straciła wpływy, ponad 1200 oficerów zostało zwolnionych z armii i postawionych przed sądem wojennym. Metaxas, który w czasie przewrotu był w Koryncie zdołał uciec z kraju do Włoch. Partie popierające monarchię nie wystartowały w grudniowych wyborach, torując tym samym drogę do triumfu wyborczego partii wenizelowskich. Król Jerzy II opuścił kraj 19 grudnia, a 25 marca 1924 roku proklamowano republikę prezydencką. Jej krótkie istnienie będzie nieustannie zakłócane przez przewroty, aż do ponownego przywrócenia monarchii w 1935 roku.
Po powrocie na tron, Jerzy II wspierał przewrót Ioannisa Metaxasa z 1936 roku, który doprowadził do powstania autorytarnego, nacjonalistycznego i antykomunistycznego reżimu, zwanego reżimem 4 sierpnia (gr. Καθεστώς της 4ης Αυγούστου), lub po prostu reżimem Metaxasa (gr. Καθεστώς Μεταξά). To właśnie 4 sierpnia 1936 roku, mając pełne poparcie Króla, Metaxas zawiesił grecki parlament i stanął na czele rządu przejściowego. Reżim czerpał inspirację w symbolice i retoryce z faszystowskich Włoch, ale zachował bliskie związki z Wielką Brytanią i Trzecią Republiką Francuską. Po śmierci Metaxasa w styczniu 1941 roku, wskutek braku przywódcy-dyktatora, kraj w całości zależał od Jerzego II. A niedługo później, w kwietniu tego samego roku doszło do niemieckiej inwazji na Grecję, wskutek której Król Grecji uciekł do kontrolowanego przez Brytyjczyków Królestwa Egiptu. Ostatecznie osiadł w Londynie, gdzie kierował greckim rządem na uchodźstwie.
Jerzy II po II Wojnie Światowej wrócił do Grecji i w referendum z 1946 roku zachował władzę. Zmarł w kwietniu 1947 roku. Tron przejął jego młodszy brat Paweł (gr. Παῦλος), który rządził krajem przed kolejne 17 lat, aż do śmierci w 1964 roku. W latach pięćdziesiątych Grecja podniosła się gospodarczo, a powiązania dyplomatyczne i handlowe z innymi krajami zostały wzmocnione dzięki licznym wizytom zagranicznym Króla. Paweł był pierwszym greckim monarchą, który odwiedził tureckiego prezydenta. Jednak w związku z napięciami na Cyprze, gdzie większość ludności greckiej opowiadała się za unią z Grecją, relacje dworu z Wielką Brytanią pozostawały napięte. Zjednoczone Królestwo, jako mocarstwo kolonialne takiej unii nie chciało poprzeć. Ostatecznie, w 1960 roku Cypr stał się niepodległym państwem.
Król Paweł, był pierwszym kuzynem księcia Filipa, późniejszego małżonka Królowej Elżbiety II. W 1947 roku, kiedy Filip żenił się z przyszłą królową Wielkiej Brytanii, nie mógł wziąć udziału w ceremonii, ponieważ cierpiał na tyfus. Książę Filip (gr. Φίλιπος), urodził się na Korfu 10 czerwca 1921 roku, jako książę Grecji i Danii. Był jedynym synem, piątym i ostatnim dzieckiem księcia Grecji i Danii Andrzeja oraz księżnej Alicji z Battenbergu. Należał do władającej Danią dynastii Glücksburgów, jednak z racji jego pochodzenia, w bezpośredniej linii od Króla Grecji Jerzego I, był od urodzenia w linii sukcesyjnej na oba trony. W momencie ślubu z Elżbietą II musiał zrzec się prawa do tych tronów i przyjąć nazwisko Mountbatten, pochodzące od rodziny matki.
Tymczasem w Grecji rosły nastroje republikańskie. W 1964, prawdopodobnie wskutek powikłań po operacji usunięcia raka żołądka Król Paweł umiera, a na tron wstępuje jego syn – Konstantyn II (gr. Κωνσταντίνος Βʹ). Chociaż młody król był początkowo pomyślnie przyjęty przez obywateli, to jego panowanie przyniosło niestabilność polityczną, której punktem kulminacyjnym był wojskowy zamach stanu z 21 kwietnia 1967 roku (gr. Στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα), zwany juntą czarnych pułkowników. Przewrót ustanowił Konstantyna II głową państwa, de facto pozbawioną władzy. Bez lojalnych służb wojskowych, w skorumpowanym państwie, w którym większość urzędów państwowych obsadzali fanatyczni zwolennicy „rewolucji” spod znaku feniksa.
13 grudnia 1967 roku Król został zmuszony do ucieczki z kraju po nieudanej próbie obalenia junty. Formalnie pozostał głową państwa na uchodźstwie do 1 czerwca 1973 roku, kiedy wojskowy rząd ostatecznie zniósł monarchię. W referendum w sprawie republiki greckiej z 1973 roku, w którym udział wzięło około 75% uprawnionych do głosowania, prawie 79% obywateli opowiedziało się za zmianą ustroju. Jednak niedługo później pojawiły się wątpliwości dotyczące ważności głosowania – prawdopodobnie Grecy byli zmuszani do głosowania przeciwko monarchii. Dlatego kolejne referendum zostało przeprowadzone w 1974 roku, już po przywróceniu demokracji. Za republiką opowiedziało się 69% uprawnionych do głosowania.
Tak powstała III Republika Grecka. Król Konstantyn II przyjął wyniki głosowania. Nowy premier Republiki Konstantinos Karamanlis (gr. Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής) pozwolił ustępującemu monarsze po raz ostatni przemówić do narodu w telewizyjnym orędziu. Kilka miesięcy później, zwołano wybory prezydenckie, które wygrał Michail Stasinopoulos (gr. Μιχαήλ Στασινόπουλος), deputowany z listy Nowej Demokracji, stając się pierwszym prezydentem Grecji. Mimo upływu lat, od czasu do czasu w greckich mediach pojawiały się głosy o manipulacjach przy obu referendach. Jednak większość Greków nie chce powrotu monarchii – w kwietniu 2007 roku, gazeta To Vima (gr. Το Βήμα) przeprowadziła ankietę, w której tylko 11% respondentów wyraziło chęć ponownej zmiany ustroju państwa.
Ten wpis powstał 9 września 2022 roku, w związku ze śmiercią Brytyjskiej Królowej Elżbiety II. Królowa była bez wątpienia postacią historyczną – skałą, na której budowano nie tylko historię Zjednoczonego Królestwa, ale i całej Europy. Większość z nas nie pamiętaj innej Królowej. Bo ona była przecież zawsze. I pewnie pamiętała też czasy monarchii greckiej. Pamiętała jak jej zmarły w 2021 roku małżonek zrzekał się praw do korony greckiej i duńskiej. Dlatego w Przewodniku postanowiliśmy, że w ten sposób nawiążemy do końca epoki, który nastąpił 9 września 2022 roku, z chwilą kiedy zmarła Elżbieta II, a nowym Królem Wielkiej Brytanii został jej syn – niegdyś książę Karol, a dziś Król Karol III.
Źródło: time.com
