10 stycznia 2023 roku w prywatnym szpitalu w Atenach (gr. Αθήνα) w wieku 82 lat zmarł Konstantyn II (gr. Κωνσταντίνος Β΄) ostatni król Hellenów, panujący w latach 1964-1973. Jego rządy przypadły na okres junty czarnych pułkowników a jego panowanie zakończyli obywatele Grecji, którzy w referendum zagłosowali za rezygnacją z monarchii. Ostatnie dni życia spędził w ciężkim stanie na oddziale intensywnej terapii medycznej, po przebytym niedawno udarze mózgu.
Konstantyn z dynastii Glücksburgów urodził się 2 czerwca 1940 roku w Atenach. Jego rodzicami byli książę Paweł z Grecji (gr. Παύλος της Ελλάδας) – brat i spadkobierca ówczesnego króla Grecji Jerzego II (gr. Γεώργιος Β΄), oraz księżniczka Hanoweru, Wielkiej Brytanii i Irlandii Fryderyka (gr. Φρειδερίκη του Αννοβέρου). Dzień jego narodzin zwyczajowo uhonorowało 101 salw armatnich wystrzelonych ze Wzgórza Lykavitos (gr. Λυκαβηττός). Miał dwie siostry – Sofię i Irene. Ta pierwsza w latach 1975 – 2014 była małżonką króla Hiszpanii Juana Carlosa I.
Pierwsze lata jego życia naznaczone były II Wojną Światową. Jego rodzina w przededniu natarcia nazistów na Ateny uciekła przez Kretę (gr. Κρήτη) do Egiptu, gdzie utworzyła dowództwo nad greckimi batalionami wojskowymi walczącymi w Afryce przeciwko państwom Osi. Do Grecji powrócili w 1946 roku. Rok później, po nagłej śmierci króla Grecji Jerzego II na tron wstępuje ojciec Konstantyna – Paweł. Tym samym jego jedyny męski potomek zostaje prawowitym następcą tronu.
20 lutego 1964 roku król Paweł, wskutek pogarszającego się stanu zdrowia wydaje dekret, na mocy którego przekazuje swoje uprawnienia synowi. Od tego dnia Konstantyn formalnie nazywany jest wicekrólem Grecji. Podczas krótkiej regencji ogranicza się jednak do czynności czysto formalnych – podpisuje dekrety i akty normatywne, powołuje i odwołuje członków greckiego rządu. 6 marca 1964 roku na raka umiera jego ojciec, a zaledwie 24-letni Konstantyn zostaje nowym królem Hellenów. Grecy darzą go sympatią, jednak obawiają się braku doświadczenia związanego z wiekiem. Nieufnie patrzą także w kierunku jego matki Fryderyki, która podejrzewana jest o sterowanie synem.
W tym samym roku Konstantyn II bierze ślub z 18-letnią Anną Marią – księżniczką Danii. Ślub najmłodszej pary królewskiej na świecie obserwują tysiące Ateńczyków. Para powiła pięcioro dzieci – Alexę (gr. Αλεξία), Pawła (gr. Παύλος), Mikołaja (gr. Νικόλαος), Teodorę (gr. Θεοδώρα) i Filipa (gr. Φίλιππο). Jednak sielanka młodej pary nie trwała długo – już w 1965 roku nastąpił pierwszy poważny kryzys. Konstantyn (namawiany przez urzędników dworskich) odmówił powołania na stanowisko Ministra Obrony Narodowej zaufanego człowieka premiera Grecji Georgiosa Papandreou (gr. Γεώργιος Παπανδρέου), mianując zamiast niego swojego głównego finansistę Petrosa Garufaliasa (gr. Πέτρος Γαρουφαλιάς). Tłem tych przetasowań kadrowych była chęć zachowania pełnej królewskiej kontroli nad grecką armią. Kilka miesięcy później, spór z premierem doprowadził do złożenia przez Papandreou dymisji.
Ponieważ wakat na stanowisku szefa rządu nie mógł trwać długo, Konstantyn niespełna godzinę po rezygnacji Papandreou powierza jego stanowisko Georgiosowi Athanasiadisowi-Novas (gr. Γεώργιος Αθανασιάδης – Νόβας), dotychczasowemu marszałkowi parlamentu. Grecy wylegają na ulicę i przez kilka tygodni niemal codziennie protestują przeciwko tym zmianom. Dziś uważa się, że wydarzenia te utorowały drogę do dyktatury pułkowników (gr. Δικτατορία της 21ης Απριλίου), a okres ten – pełen niestabilności politycznej i napięć (na które wpływały kolejne decyzje króla) nazywany jest apostazją (gr. Αποστασία του 1965) lub Iulianą (gr. Ιουλιανά). Kolejny kryzys przyszedł w nocy z 20 na 21 kwietnia 1967, kiedy greccy oficerowie średniej rangi przejęli władzę w kraju, po udanej mobilizacji swoich oddziałów i zajęciu głównych budynków rządowych. Premiera i członków rządu aresztowano, a króla odcięto od świata zewnętrznego i zamknięto w areszcie domowym w pałacu w Tatoi (gr. Τατόι).
Po południu tego samego dnia, Konstantyn został przewieziony do budynków parlamentu i zmuszony do zaprzysiężenia nowego rządu wojskowego, na którego czele stanęli Georgios Papadopoulos (gr. Γεώργιος Παπαδόπουλος), Stylianos Pattakos (gr. Στυλιανός Παττακός) i Nikolaos Makarezos (gr. Νικόλαος Μακαρέζος). Jednak wzajemne relacje pułkowników i króla od początku były napięte. Król przez dwa dni odmawiał podpisania dekretu wprowadzającego stan wojenny, a ambasadora Stanów Zjednoczonych poprosił o zorganizowanie ucieczki z Grecji. Mimo to Konstantyn, za namową doradców pozostał w kraju, i zaczął negocjować z Papadopoulosem warunki wprowadzenia stanu wojennego. 26 kwietnia 1967 roku wygłosił odezwę do narodu na temat nowego ustroju politycznego, w której powiedział: Jestem pewien, że przy Bożym błogosławieństwie, waszych staraniach i pomocy ludu, zostanie zorganizowane państwo prawa, prawdziwa i zdrowa demokracja.
Nadzieje były jednak płonne – Konstantyn zauważał, że pułkownicy umacniają swoją władzę – zwłaszcza w służbach publicznych, a następnym ich krokiem będzie wprowadzenie typowo autorytarnego reżimu. 13 grudnia 1967 roku, król ze wsparciem premiera Konstantinosa Kolliasa (gr. Κωνσταντίνος Κόλλιας) podjął próbę zamachu stanu, mającego obalić wojskową dyktaturę. Niestety jego wysiłki spełzły na niczym, a on sam musiał uciec do Rzymu. Nie czekając na rozwój wydarzeń Papadopoulos powołuje na stanowisko wicekróla Georgiosa Zoitakisa (gr. Γεώργιος Ζωιτάκης), formalnie odsuwając Konstantyna od władzy (później sam Papadopulos zostanie wicekrólem Grecji). Przebywający na uchodźstwie król początkowo dystansował się od pułkowników, ale nowe, odtajnione w 2006 roku dokumenty wskazują, że chciał dogadać się z Papadopoulosem i wrócić do kraju pod pewnymi warunkami. Z dokumentów tych wynika, że zaakceptował nową konstytucję z 1968 roku i uznał jej ramy za zadowalające dla obywateli (mimo, że wprowadzały one zupełnie totalitarny ustrój państwa).
Pod koniec maja 1973 roku odbyła się kolejna próba obalenia junty czarnych pułkowników, zainicjowana przez tzw. Ruch Marynarki Wojennej. Kontrakcję stłumiono jednak w zarodku, a Papadopoulos uznał, że była to inicjatywa Konstantyna. W odwecie, 1 czerwca 1973 roku rząd pułkowników ogłosił decyzję o zniesieniu monarchii, usunięciu króla i jego następców, oraz ustanowieniu nowego ustroju prezydenckiej demokracji parlamentarnej. Oczywiście prezydenturę powierzono Papadopoulosowi. W lipcu tego samego roku ogłoszono referendum, w którym zapytano greków czy zgadzają się na zmianę ustroju. Większość zagłosowała za, choć dziś uważa się, że wybory zostały sfałszowane.
Po upadku dyktatury przywrócono konstytucję z 1952 roku, z wyłączeniem przepisów dotyczących zmiany ustroju. Przeprowadzono także drugie referendum, w którym ponownie zapytano obywateli, czy chcą powrotu monarchii w Grecji. 69,2% greków ponownie zagłosowało przeciwko monarchii a tym samym Konstantynowi, w którym upatrywali odpowiedzialności za dyktaturę pułkowników. Po ogłoszeniu wyników referendum król Grecji po raz ostatni wystosował odezwę do narodu w której powiedział: Grecy i Greczynki. Zgodnie z moją deklaracją powtarzam, że jedność narodowa jest najważniejsza dla normalności, postępu i dobrobytu naszego kraju. Z całego serca życzę, aby rozwój wydarzeń usprawiedliwił wynik uzyskany we wczorajszym głosowaniu.
Konstantyn pozostał za granicą – najpierw we Włoszech, a później w Wielkiej Brytanii. Toczył nieustanne spory z państwem greckim o własność do trzech dawnych królewskich rezydencji. Ostatecznie, w 1994 roku rząd Andreasa Papandreou (gr. Ανδρέας Παπανδρέου) pozbawił Konstantyna i całą jego rodzinę greckiego obywatelstwa, oraz wszelkich praw własności nieruchomości greckich. Była rodzina królewska odwołała się od tej decyzji do sądów cywilnych, a kiedy te podtrzymały decyzję rządu, do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. W listopadzie 2002 roku tenże zasądził dla ostatniego króla Grecji 13,7 milionów euro odszkodowania (warto zaznaczyć, że rodzina królewska szacowała swój majątek na kwotę dużo wyższą – ponad 161 milionów euro).
Konstantyn, były król Grecji (lub Konstantyn Glücksburg) – jak był nazywany współcześnie, do dziś pozostaje jedną z najbardziej niejednoznacznych postaci greckiej sceny politycznej XX wieku. Historycy ciągle analizują jego decyzje z lat panowania i wpływ na dojście do władzy junty czarnych pułkowników, a greccy obywatele (szczególnie ci starsi) wypowiadają się o nim raczej negatywnie. W kwietniu 2007 roku gazeta To Vima (gr. Το Βήμα) przeprowadziła ankietę, w której tylko 11% respondentów wyraziło chęć ponownej zmiany ustroju państwa na monarchię konstytucyjną. Dlatego historia greckiej rodziny królewskiej przechodzi do historii, razem ze śmiercią ostatniego, prawowitego króla Grecji.
W ramach ciekawostki warto wspomnieć, że Konstantyn był blisko spokrewniony lub skoligacony z kilkoma innymi rodzinami królewskimi Europy. Był drugim kuzynem króla Wielkiej Brytanii Karola III (mieli wspólnego pradziadka – króla Grecji Jerzego I). Był także wujem króla Hiszpanii Filipa VI, oraz ojcem chrzestnym następcy tronu brytyjskiego, księcia Williama.
